Ներդաշնակությունը անտիկ աշխարհի մեծ մտածողներից մեկի՝ Հերակլիտես Էֆեսացու (544-483 ք.ծ.ա.) հայտնագործություններից ու հայեցակարգերից մեկն է, որը հետագայում ճանաչեցին և ընդունեցին Պլատոնը և Արիստոտելը և այլ հույն մտածողներ, ինչպես նաև Հեգելն ու Նիշցեն, Մարքսն ու Լենինը, ուսական ծագում ունեցող ամերիկյան մեծ սոցիոլոգ Պիտերիմ Սորոկինը և այլք:
Հերակլիտեսը արիստոկրատ էր և գտնում էր, որ հասարակական կյանքում պետք է կառավարեն լավագույնները: Ժողովրդավարության պայմաններում տեղի է ունենում հավասարեցում, որտեղ լավագույնները տեղ չունեն: “Մեկը ինձ համար,-ասում է Հերակլիտեսը,-տասը հազարի արժեք ունի, եթե նա լավագույնն է”:
Պետության օրենքները, նշում էր մտածողը, պետք է համապատասխանեն աստվածային օրենքին՝ Լոգոսին, որն ընկած է աշխարհի և հասարակության զարգացման հիմքում: Այդպիսի օրենքների համար, ասում էր Հերակլիտեսը, ժողովուրդը պետք է պայքարի՝ ինչպես իր տան պատերի համար:
Աշխարհի մասին Հերակլիտեսի ուսմունքը հիմնված է այն հիմնադրույթի վրա, որ գոյություն ունեցող ամեն ինչ անցողիկ է, փոփոխական: Սառը վեր է ածվում տաքի, տաքը՝ սառի, խոնավը՝ չորի, չորը՝ խոնավի: Արևն ինքը, յուրաքանչյուր ակնթարթ փոփոխվում է, նորանում: Անհնարին է երկու անգամ մտնել նույն գետը, քանզի երկրորդ անգամ մտնողին՝ հին ջրերը չեն ողողի, այլ կողողեն նոր ջրերը:
Հերակլիտեսը հավատում էր, որ տիեզերքը, որը միակն է բոլոր գոյություն ունեցողներից, չի ստեղծվել ոչ աստվածների, ոչ էլ որևէ մարդու կողմից: Նա միշտ էլ եղել է, կա և կմնա հավերժ կենդանի կրակ՝ աստիճանաբար բոցավառվող և աստիճանաբար հանգչող: Դա հենց դիալեկտիկական մատերալիզմն է, ըստ որի գոյություն ունեցող ամեն ինչ մշտապես փոփոխվում է՝ հակասությունների պայքարի շնորհիվ, որը այդ փոփոխությունների շարժիչ ուժն է:
Հակասությունների պայքարի մեջ են գտնվում յուրաքանչյուր իր և երևույթ, փոփոխվում են, նույնիսկ վեր են ածվում իրենց հակադրությանը:
Ըստ Հերակլիտեսի՝ հասարակության զարգացման շատ քիչ ուժը ևս հակասությունների պայքարն է: Նա համընդհանուր է “ամեն ինչի թագավորը”: Հակասությունների պայքարում, այն ինչ հին է և ավելորդ՝ բացասվում է, բայց ընդունվում է այն, ինչը նոր է և կենսական: Հակասությունների պայքարում բացահայտվում է կողմերի նույնականությունը, նրանց ներքին կապը: “Անմահները դառնում են մահկանացուներ, մահկանացուները՝ անմահներ:”
Միմյանց դեմ պայքարող հակադրությունները նաև միախառնվում են, թափանցում են միմյանց մեջ: Երկու կողմերի համար էլ պահպանվում է միասնական հիմքը: Այդ հավերժական շարժման մեջ բարին կարող է վեր ածվել չարության, չարությունը՝ բարության, սակայն, ամեն ինչում կա նաև ներքին կապ՝ թաքնված հարմոնիա՝ ներդաշնակություն, որով էլ շատ դեպքերում, վերջանում է հակասությունների պայքարը:

Իսկ ինչու է ասվում “շատ դեպքերում”, որովհետև հակասությունները երկու տեսակի են՝ անտոգոնիստական (անհաշտ), որոնք վերջանում են կողմերի կամ նրանց որևէ մեկի ոչնչացմամբ: Ոչ անտագոնիստական հակասությունները որպես կանոն, ավարտվում են հաշտությամբ, խաղաղությամբ և ներդաշնակությամբ:
Ներդաշնակության առհավատչյան՝ միասնական դարձած շահերի և փոխվստահության առկայությունն է:
Փորձենք ներդաշնակությունը դիտարկել նաև գործողության մեջ: XX դարի երկրորդ կեսից, հին արդյունաբերական ագրարային հասարակությունը խոշոր թռիչք ապրեց և վերածվեց ինդուստրիալ հասարակության: Այս հասարակությունը 1970-ական թվականներից նոր թռիչք ապրեց և վերածվեց հետինդուստրիալ հասարակության, ապա դարավերջում հաստատվեց տեղեկատվական հասարակարգը:
Այս փոփոխությունների շնորհիվ հասունացավ աշխարհի միասնության գաղափարը, որը կոչվեց կոնվերգենցիա՝ մերձեցում (կապիտալիզմի և սոցիալիզմի միջև):
Այդ ուսմունքի հիմնադիր հանդիսացան ամերիկացիներ՝ Գելբրայթը, Ռոստոնը, Սորոկինը, ֆրանսիացի՝ Արոնը և ռուս խոշոր ֆիզիկոս և այլախոհ՝ Սախարովը: Այդ ուսմունքին այժմ հետամուտ են Չինաստանը և Արևելյան Ասիայի այլ երկրներ: Դրա լիակատար իրականացմանը մեծապես խանգարեց աշխարհի միակ գերտերություն հանդիսացող ԱՄՆ-ը, որն ամենուրեք թշնամիներ է տեսնում և դարեր շարունակ գոյություն ունեցող պետություններ է խորտակում: Սակայն դա էլ, թեկուզ ուշացումով, իր վերջն ու վախճանը կունենա:
Ներդաշնակությունը միանգամայն անհրաժեշտ է նաև մեր Հայաստան աշխարհին, նրա երիտասարդ ու անկատար պետությանը: Նա խիստ անհրաժեշտ է մեր երկու երիտասարդ պետությունների ամրապնդման և նրանց անվտանգության ապահովման գործում: Նա մեզ խիստ անհրաժեշտ է Հայոց ազգային գաղափարախոսության մշակման, մեր մայր հայրենիքի և սփյուռքի միասնության ապահովման գործում, առանց որի մենք չենք կարող ունենալ հուսալի ապագա: Նա մեզ անհրաժեշտ է նաև մեր օլիգարխիական, կոռումպացված, ոստիկանական պետությունը վերափոխելու, լիարժեք իրավական և իրավական –սոցիալական պետություն կառուցելու գործում, ինչը նախատեսված է ՀՀ Սահմանադրության առաջին հոդվածով, և որից մենք դեռևս շատ ենք հեռու:

Սարգիս Խաչատրյան

Իրավագետ, քաղաքագետ, փիլիսոփա
29.11.2017թ.