2012 թվականին Սիրիայի Դեմոկրատ Ուժերը (SDF) քրդերի ղեկավարությամբ Սիրիայի հյուսիսային մասում հիմնադրեցին «ՌՈԺԱՎԱ» ինքնավար մարզը: Հիմնադրման ժամանակվանից Թուրքիան անընդհատ առիթներ է փնտրել ոչնչացնելու այս ինքնավար մարզը և Սիրայի ժողովրդական շարժումը: Ըստ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի, այդ շարժումը ղեկավարվում է PKK –ի կողմից, սակայն իրականում այնտեղ պայքարը ղեկավարվում է քրդական PED` Դեմոկրատիկ Միացյալ Կուսակցության կողմից Ռոժավայում: Իհարկե որևէ կասկած չկա, որ քրդական այս կուսակցության ու PKK-ի միջև գոյություն ունի համընդհանուր գաղափարախոսություն և միասին պայքարում են Սիրիայի ամբողջության կազմում դեմոկրատիկ ֆեդերացիայի հիմնադրման համար, որը ինչ որ տեղ կարող է ընդունելի լինել և հանդուրժելի լինել նաև Սիրիայի կենտրոնական իշխանության կողմից: Թուրքիայի ներկայիս իշխանությունը՝ Էրդողանի գլխավորությամբ այդ ազատագրական շարժումը անվանում են ահաբեկչական, որը կեղծ ու շինծու գնահատական կարելի է համարել:
Ռոժավան ունի մոտ 50000 քառակուսի կիլոմետր տարածություն և գտնվում է Սիրայի հյուսիս արևելյան շրջանում, դե ֆակտո ճանաչվում է որպես ինքնավար մարզ: Դրա մեջ են ընդգրկվում ինքնակառավարություն հատկապես «Էֆրին», «Ջազիրա», «Եփրատես», «Ռեգա», «Տաբկա», «Մանբիջ» և «Դեր Զոր» ենթաշրջանները: Ռոժավայի ինքնավար շրջանի մայրաքաղաքն է Ղամիշլին:
2011 թվականին Սիրայի բողոքներից ու ցույցերից հետո Սիրիայի հյուսիսում և հյուսիս արևելյան տարածքներում երեք շրջան իրենց ֆեդերատիվ շրջաններ հայտարարեցին՝ 1-Ջազիրա, 2-Ֆերատ և 3-Էֆրին շրջանները: Հետագայում այս երեք ֆեդերալ շրջանները «Կանտոն» անվան տակ էին ղեկավարվում և վերածվեցին վեց կանտոնների՝ Ղամիշլի, Տել Աբիզ (Գերի Սեփի), Էֆրին, Կուբանի և Շահբա: Այս շրջանների բնակչության մեծ մասը քրդեր չեն ու որոշ շրջաններում քուրդերը մեծամասնություն չեն կազմում, սակայն կառավարվում են Ռոժավա շրջանի հիմունքներով:
Ռոժավան բառացիորեն նշանակում է արևմուտք և վերաբերում է Սիրիայի Քրդստանին, կամ այն ինչ քրդերն են անվանում Քուրդստանի արևմուտք: Ենթադրվում է, որ այս շրջանում ապրում են 2-3 միլիոն քուրդ բնակչություն:
Քրդերի կառավարման համակարգը ինչպիսի՞ն է
2012 Թվականին Սիրիայի հոյւսիսային քրդաբնակ նահանգներից կենտրոնական իշխանության ուժերի դուրս գալուց հետո, այս նահանգները գտնվեցին քրդերի հսկողության ներքո: Ազատագրված շրջանները կոչվեցին «Կանտոն»: Կանտոնը մի տեսակ փոքր երկրի կառուցվածք է, որը համարվում է Սիրիայի հյուսիսային ու արևելյան շրջանների դեմոկրատիկ կոնֆեդացիոններ:
Սիրիայի հյուսիսային շրջանի դեմոկրատիկ կոնֆեդերացիաններից հայտնի կանտոններից մեկը Կուբանին է, որի դիմադրողականությունը դաեշականների դիմաց համաշխարհային համբավ ձեռք բերեց: Այն ժամանակ Սիրիայի Քրդստանի քաղաքական համակարգը դեմոկրատիկ ինքնակառավարման անվան տակ ճանաչվում էր, որպես «Ռոժավա»: Ռոժավայում օրինական ու հասարակական հարաբերությունների հիմքը կապված է մի հասարակական պայմանագրի հետ և հասարակության կառավարումը դեմոկրատիկ ինքնակառավարման ձևով է ու սկսում է թաղային փոքր հասարակություններից: Սակայն այն ինչ այսօր Սիրիայի հյուսիսային ու արևելյան մասերում դեմոկրատիկ ֆեդերացիոններ են կոչվում, հիմնվել են երեք կանտոնների միացումից՝ Ջազիրե, Կուբանի և Էֆրին:
2016 Թվականի մարտ ամսին Ռոժավայի բոլոր կանտոնների դեմոկրատիկ ինքնավարությունների ներկայացուցչական խմբերը (Սիրիայի Քուրդստան) որպես քուրդերի, արաբների, ասորիների, հայերի ու թուրքմենների ներկայացուցիչներ հավաքվեցին Սիրիայի հյուսիսային շրջանում և ստեղծեցին մի հիմնադիր խորհրդարան, որը բաղկացած էր 31 հոգուց: Այդտեղ ճշտեցին առաջին ընտրությունների ժամկետը: Հիմնադիր Խորհրդարանի ղեկավարությունը կազմված էր երեք հոգուց՝ երկու տղամարդ ու մեկ կին: Հետագայում որոշվեց հիմնադիր խորհրդարանի համար երկու ղեկավար լինի՝ մեկ տղամարդ ու մեկ կին: Դրանից հետո ամբողջ քաղաքական միավորների ղեկավարությունը բաղկացած է եղել երկու հոգուց, մի մարդ և մեկ կին: Ըստ Ռոժավայի հասարակական պայմանագրի, Սիրիայի դեմոկրատիկ ֆեդերացիան իրեն պարտական է զգում երեք չափանիշների կամ սկզբունքների՝ 1-Էկոլոգիական, 2-Դեմոկրատիայի և 3-Կանանց ազատության:
Շատերը այն կարծիքին են, որ քանի կին ունենալու և աղջիկների պարտադիր ամուսնության արգելակումը նման իսլամական ու ավանդական հասարակության մեջ, դեմոկրատիկ կոնֆեդերացիայի ձեռքբերումներից է համարվում: Այս ֆեդերացիայի լեգիմիտությունը պայմանավորված է աշխարհագրական այս տարածքների ժողովրդական հասարակությունների ու խմբերի քվերակություններից, ազատ և ժողովրդական ընտրությունների միջոցով: Ռոժավայի հասարակական պայմանագրի մյուս կետերից մեկը՝ եղած բոլոր լեզուների օգտագործումը և ուսուցումն է հասարակական ու քաղաքական բոլոր մակարդակներում: Ռոժավայի յուրաքանչյուր կանտոն ունի իր թաղային, քաղաքային ու տարածքային միությունները, որոնք իրենց հերթին ընտրվում են ժողովրդավարության սկզբունքների հիման վրա: Գոյություն ունեն ժողովրդավարական տարբեր ընտրություններ քաղաքապետարանների, տեղային խորհուրդների և «Ազգերի Դեմոկրատիկ Համագումար»-ի համար:
Ըստ դեմոկրատիկ կոնֆեդերացիայի և ինքնավարության գաղափարի կողմնակիցների, ղեկավարման այս ձևը այն շրջանների համար, որոնք քաղաքական աշխարհագրական տեսակետից ցրիվ են ու միասնական չեն, ավելի գործնական է՝ կենտրոնացած համակարգերի համեմատ, որովհետև ունակ է տարատեսակ հատվածներին իրար շուրջ հավաքել ու մասնակից դարձնել քաղաքական կառույցներում:
Ֆեդերալ քաղաքական համակարգի ընդունումը քրդերի միջոցով չընդունվեց Սիրիայի պետության կողմից: