Շիկացած է Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանի իրավիճակը: Հնարավոր է ամենափոքր դեպքից պատերազմ բռնկվի տարածաշրջանում: Այս շիկացումը ավելի ուժեղացավ Թրամփի Սաուդիան Արաբիա այցելությունից ու մեծ քանակությամբ զենքեր վաճառելուց հետո: Սաուդիան Արաբիան վերջերս բանավոր սպառնալիքներից երբեմն անցնում է գործնականի: Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Զարիֆը` Օսլոյում  ամենամյա հանդիպման ժամանակ ուղղակի անդրադարձավ Սաուդիան Արաբիայի սպառնալիքներին և նշեց, որ հավաստի աղբյուրներից իրենք տեղյակ են, որ Սաուդիան Արաբիան Իրանի սահմաններում գրգռիչ գործողություններ է ծավալում և իրանական 9 սահմանապահների նահատակվելը, Պարսից Ծոցում Իրանական ձկնորսության նավերի համար անապահով մթնոլորտի ստեղծումը, այդ հրահրիչ աշխատանքներից կարելի է համարել: Նրանց` արևմտյան դաշնակից ԱՄՆ-ը ավելի է թեժացնում այս կրակը: ԱՄՆ-ը մի կողմից նոր սանկցիաներ է կիրառում Իրանի հանդեպ և մյուս կողմից հակաիրանական խմբավորումների հետ անըդհատ հանդիպումներ է կազմակերպում: Ամերիկացիները կրկին սկսել են մտածել Իրանի ռեժիմի փոփոխման մասին:  

 Իրանը ամեն կերպ պետք է աշխատի, որ ԱՄՆ-ի ու Սաուդիան Արաբիայի խաղերի մեջ չբռնկվի և հունից դուրս չգա: Որոշ մասնագետներ այն կարծիքին են, որ պատերազմի հոտ է գալիս:

   Օբամայի շրջանը պետք է գնահատել տրամաբանական և մեղմ մոտեցում ունեցող իսլամական երկրների հանդեպ, որը իր մեջ ներառում էր կիրթ քաղաքականություն: Տրամպի իշխանության գալուց անմիջապես զգացվում էր, որ նա պետք է սկսի անհանգստացնել Իրանին, որովհետև նրա հիմունքները ամբողջովին հակասություններով լի են: Սկզբից ասում էր, որ ԱՄՆ-ի շահերի համար է միջամտելու ուրիշների հարցերում, սակայն հենց սկզբից պարզ էր, որ Իսրայելի լաբիի, ռազմաարդյունաբերական ու տարբեր ինդուստրիալ գործարանատերերի ազդեցության տակ գտնվելով մեծ փոփոխություն է առաջացնելու ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականությունում Իրանի նկատմամբ: Նա բացահայտորեն և ուղղակի խոսում է Իրանի ռեժիմի փոխելու մասին և այդ կապակցությամբ ձեռնարկում է որոշ քայլեր և ոչ մի երաշխիք չկա, որ Սաուդիան Արաբիային գրգռի և պատերազմ հրահրի Իրանի դեմ:

   Սաուդիան Արաբիան միայնակ չի համարձակվի Իրանի հետ պատերազմի մեջ մտնել, սակայն երբ ԱՄՆ-ը նրա թիկունքում կանգնի ու հրահրի նրան` հնարավոր է պատերազմն սկսվի: 

   Ամերիկացիները շատ լավ խոստուներ են տալիս արաբներին և իրենք էլ գիտեն, որ այդ խոստումները իրագործելի չեն, սակայն արաբները հավատում են այդ խոստումներին և որոշ գործողությունների են դիմում, որոնք գլխացավանք են առաջացնում և իրենց համար և Իրանի համար: 

   Տարածաշրջանում Ամերիկացիների համար ամենակարևորը Իսրայելի անվտանգության հարցն է: Իսրայելի անվտանգությանն էլ չի ծառայում ԱՄՆ-ի կողմից այդքան զենքի կուտակումը Սաուդիան Արաբիայում, սակայն առայժմ Թրամփի առաջնային հարցը զենքի վաճառքն է: 2017 թվականի հունիսի 21-ին Սաուդիան Արաբիայի թագավոր «Սալման Բեն Աբդոլազիզը» իր տղային՝ «Մոհամադ Բեն Սալման»-ին նշանակեց, որպես իր թագաժառանգ և իրեն փոխարինող, որը համարվում է նաև որպես պաշտպանության նախարար, հեռացնելով նախկին ժառանգորդին՝ «Մոհամադ Բեն Նայեֆ»-ին: Նոր նշանակված ժառանգը և պաշտպանության նախարարը հայտնի է իր ուժեղ հակաիրանական դիրքորոշումներով, նա ժամանակին սպառնում էր Իրանին, ըստ որի` կռիվ է սկսելու  Իրանի ներսում: 

    Թրամփին կարծես պատերազմը ձեռնատու է ու անընդհատ Իրանին գրգռում է, որ հրաժարվի միջուկային պայմանագրից: Երկրի ներսում պետք է մենք իրանցիներս սա լավ հասկանանք ու որոշները չպետք է այնպես արտահայտվեն կամ գործեն, որ միջազգային հանրությունը կարծի թէ Իրանը հավատարիմ չէ այդ պայմանագրի հիմունքներին: Մինչ այժմ Իրանական քաղաքագիտությունը շատ լավ է իրեն դրսևորել այդ կապակցությամբ և հուսով ենք նույնը կշարունակվի ու ԱՄՆ-ի բոլոր դավադրական քայլերը կձախողվեն՝ Իրանին Սաուդիան Արաբիայի հետ պատերազմի մեջ քաշելուն:

     Շատերը այն կարծիքին են, որ Թրամփը մի անգամվա կամ մի շրջանի նախագահ է և այս պայմաններում նրա հետ նահանջելը պարտադիր է: Ներկա պայմաններում մեր երկրին ջրի նման անհրաժեշտ է միասնականությունը և պետք է խուսափել բոլոր այն գործոններից, որոնք պառակտում կարող են առաջացնել երկրի ներսում: 

   Կարող է հարց առաջանալ թէ Թրամփը ինչո՞ւ պիտի շահագրգռված լինի նման մի պատերազմի հրահրմանը Իրանի և Սաուդիան Արաբիայի միջև: Կարծում եմ հետևյալ գործոնների պատճառով նա կարող է այդ ուղղությամբ շահագրգռված լինի՝

1. Իրեն փրկելու համար, նա իր երկրի ներսում ճնշման տակ է գտնվում և հնարավոր է նրա դեմ մեծ ալիք բարձրանա, որը կարող է խորտակի նրան, այսպիսով մի պատերազմ առաջ քաշելով կփրկի իրեն, որովհետև պատերազմի ընթացքում նախագահ փոխելու հնարավորությունը շատ է պակասում:

2. Նրան հովանավորող և համակրող ուժերը, այսինքն ռազմաարտադրության գործարանատերերը այն կարծիքին են, որ իրենց զենքերի վաճառքով Մերձավոր Արևելքում կարող են հսկել և նվազեցնել Ամերիկյան տնտեսական ճգնաժամը:

3. Ըստ իրենց, Ամերիկայի համար մի «թշնամի» երկրի հալածումը և ճնշումը, որտեղ Իրանն են համարում, կարող է հանգեցնի որոշակի զանգվածի համակրությանը Թրամփի նկատմամբ: Նրանք ամեն կերպ փորձում են վերացնել անկախ երկրներին, ինչպիսին է Իրանը և ձերբազատվել նրա իշխանությունից, փոխարինելով իրենց հնու հնազանդ մի իշխանությունով: Վստահորեն  նրանք ուսումնասիրում են իրավիճակը և, եթե նրանց համար հարմար պահ ստեղծվի կաշխատեն ամեն կերպ օգտվել այդ պահից` Իրանին թուլացնելու, ընդհուբ մինչև պատերազմի մեջ քաշելու Սաուդիան Արաբիայի հետ: 

     Մյուս կողմից Իսրայելը ամեն միջոցներից օգտվում է Ամերիկային գրգռելու նպատակով Իրանի դեմ: Նրանք աշխատում են այն տպավորությունը ստեղծել, թէ իբրև Օբամայի իշխանությունը սխալվել է ու միջուկային պայմանագիրը հարմար առիթ է դարձել Իրանի համար միջուկային զենք ստեղծելու գործում: ԱՄՆ-ում Իսրայելի դեսպանը վերջերս հանրապետականների մի հավաքում հայտարարեց, որ այդ պայմանագիրը պետք է չեղյալ համարվի և Ամերիկան պետք է Իրանին «նստեցնի իր տեղը, եթե նրանք այդ գործը չանեն, մենք կանենք»:

   Հուսով ենք Իրանի ճիշտ և զուսպ քաղաքականությամբ կկարողանանք խուսափել պատերազմի վտանգից, ու Իրանը կկարողանա հանգիստ մթնոլորտում շարունակել զարգացնել և ուժեղացնել իր տնտեսական ու քաղաքական համակարգը:

Դոկտ. Ռուբիկ Սարդարյան

Թեհրան Հունիս 2017