Նոյեմբերի 29-ը, Հայաստանի երկրորդ հանրապետության և Սովետական Հայաստանի հիմնադրման 100 ամյակի տարեդարձի օրը մի այնպիսի ցավալի պայմաններում ենք նշում, որտեղ անհարժեշտ է շատ ուսանելի դասեր քաղել տեղի ունեցած երևույթներից:
Կապիտալիստական համակարգը տնտեսաքաղաքական և կառուցվածքային ճգնաժամից իրեն փրկելու և Անդրկովկասում իր շահերը պահպանելու նպատակով իրենց դաշնակից՝ ՆԱՏՈ-ի անդամ՝ Թուրքիայի միջոցով և նրան ենթարկված Ադերբեջանի և ահաբեկչական ջիհադիստ խմբավորումների վարձակալությամբ սկսեցին ահռելի և անհավասար պատերազմը Հայայստանի դեմ: Այդ պատերազմը հայկական և ադերբեջանական ժողովուրդներից տասնյակ հազարավոր զոհեր խլեց ու վիրավորների առաջացման պատճառ դարձավ:
Պատերազմի բուն պատճառներն դեռ ուսումնասիրության կարիք ունեն, սակայն Թուրքիայի պանթուրքիստական ու Ադրբեջանի ռեվանժի ու Ալիևի կլանի իշխանության երկարաձգման գործոնները մեծ դերակատարություն ունեցան պատերազմը սկսելու գործում:
Ընդհանուր առմամաբ կապիտալիստական համակարգերը հենց իրենք կապիտալիստական ու իմպերիալիստական շահերը նկատի ունենալով առաջացնում կամ դրդում են պատերազմներ կամ պատերազմական օջախներ են առաջացնում՝ զենքեր վաճառելու նպատակով և նրանք երբեք չեն ձգտում ու մեծ շահագռգռվածություն չեն ցուցաբերում լուծումներ գտնել ժողովրդների ու ազգերի միջև եղած կոնֆլիկտները խաղաղ ձևով լուծելու ուղղությամբ:
1920 թվականի Նոյեմբերի 29-ին, Հայաստանում իրականացավ և սկիզբ առավ սոցիալիստական համակարգը, որը երկար ճամբա ուներ գնալու որպեսզի հաստատեր սոցիալիստական տնտեսական ու քաղաքական համակարգեր: Դա մի սկիզբ էր, որը դժբախտաբար տարբեր հանգամանքների բերումով չկարողացավ իրագործվել, կայացնել ու հաստատել սոցիալիստական կարգերը, սակայն մեծ դաս եղավ ձախերի համար ճիշտ գնահատելով անհաջողությունները գտնեն ճիշտ ուղղիները արդար հասարակություն ստեղծելու ուղղությամբ:
Սովետական Հայաստանը ընդունելով ինտերնացիոնալիստական գաղափարախոսությունը և իր կողքին ունենալով Ռուսաստանին ու Սովետական հզոր Միությանը իրեն միշտ հզոր էր զգում՝ մյուս ազգերի հետ համատեղ ապրելով և ստեղծագործելով: Այդ տարիներին մեր հայ ազգաբնակչության թիվը անցավ 4 միլիոն հոգուց, զարգացում ապրեց գիտական, մշակութային ու կյանքի այլ ասպարեզները, կայացան մեծ քաղաքաներ ու արդյունաբերության ձեռնարկություններ և եղան այլ ձեռքբերումներ, որոնց մասին կարելի է երկար խոսել:
Հակասոցիալիստական ուժերը և Ամերիկան ու Եվրոպական իմպերիալիստական ուժերը ամեն գնով ու մեծ գումարներ ծախսելով ամեն կերպ աշխատեցին ու աշխատում են նսեմացնել սոցիալիստական արդար ու մարդկային գաղափարախոսությունը հայ բնակչության մեջ: Իշխանությունները գտնվելով այդ օտարերկրյա գործակալների հակասոցիալիստական պրոպագանդայի ազդեցության ներքո միշտ խուսափել են նշելու 29 Նոյեմբերի տոնը կամ անդրադառնալու Սովետական Հայաստանի ձեռքբերումներին:
Ինքնիշխան արդար, Դեմոկրատիկ Հայաստանը պետք է կառուցել հարևան երկրների հետ հաշտ ու խաղաղ ապրելու սկզբունքներով՝ գիտակցելով, որ չենք կարող մեր հարևանների հետ հավիտենական ձևով թշնամիներ լինել:
Հայաստանում ներկայիս առաջացած իրավիճակում հորդորում ենք հայ ժողովուրդին համախմբվեն իշխանության շուրջ և միասնաբար դուրս բերել երկիրը այս ցավալի վիճակից: Եթե որոշները այն կարծիքին են, որ այլևս իշխանությունը չի վայելում ժողովրդի վստահությունը, պետք է կայուն վիճակ ստեղծելուց հետո Ազգային Ժողովի նոր ընտրությունների հնարավորություն ստեղծել, որտեղ ժողովուրդը կրկին կընտրի ազգային ժողով, որը իր հերթին կնտրի վարչապետ:
Կոչ ենք անում բոլոր ողջամիտ ուժերին թույլ չտալ նախկին օլիգարխներին ու աջակողմյա և օտարերկրյա գործակալ հակառուսական ուժերին իրականացնեն իրենց իշխանությունը վերականգնելու և սեպ խրելու Հայ Ռուսական հարաբերություններում:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԵՐԱԾՆՆԴՅԱՆ ՕՐԸ՝ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 29-Ը ՇՆՈՐՀԱՎՈՐՈՒՄ ԵՆՔ ԲՈԼՈՐ ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻՆ ՈՒ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁ ՍՏԱՑՈՂՆԵՐԻՆ
ԱՊԱԳԱՆ ՊԱՏԿԱՆՈՒՄ Է ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԼԱՅՆ ՄԱՍՍԱՆԵՐԻՆ
ԿԵՑՑԵ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ 100 ԱՄՅԱԿԸ
ՔԱՅԼԵՆՔ ԴԵՊԻ ԱՐԴԱՐ ՈՒ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՀԶՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԿԱՌՈՒՑԵԼՈՒ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ
Հայ Ձախ Ֆորում, 29 Նոյեմբերի 2020 թ.  Երևան, 

ԵՐԵՎԱՆ, 27 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ:

«Խորհրդային Հայաստանը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրերում. Հայկական ԽՍՀ կազմավորման 100-ամյակին» գրքույկը ներկայացվեց հանրության դատին:

«Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝ «Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ նախագահ, Եվրասիական փորձագիտական ակումբի համակարգող, քաղաքական վերլուծաբան Արամ Սաֆարյանն ասաց, որ գրքույկում տեղ են գտել հայկական ԽՍՀ 71 տարվա պատմությունը և այն կարևորագույն դասերը, որտեղից մարդկիկ կհասկանան որոշ խնդիրների իսկությունն ու խորությունը:

«Եվրասիական փորձագիտական ակումբը և «Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ-ն վերջին մի քանի ամսվա ընթացքում այս թեմայով իրականացրել են մի գիտահետազոտական հետազոտություն՝ փորձելով գնահատել Խորհրդային Հայաստանի տեղն ու դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում: Մենք ընդգրկել ենք ոչ միայն եվրասիական փոձագիտական ակումբի անդամներին, այլև իրենց ոլորտներում հեղինակավոր մասնագետների, որոնց կարծիքը կարող է մեծապես օգտակար լինել մեր հասարակությանը՝ այս թեմայի վերաբերյալ գնահատական ունենալու վերաբերյալ: Արդյունքում մենք հրատարակել ենք մի գրքույկ, որը երկկողմանի է՝ ռուսերեն և հայերեն լեզուներով: Այն կոչվում է «Խորհրդային Հայաստանը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում» և նվիրվում է Հայկական ԽՍՀ 100-ամյակին»,- նշեց Սաֆարյանը:

Նա հայտնեց, որ գրքում կան նաև լուսանկարներ, որոնք զուգորդված են հետազոտական տեղեկանքներով: Լուսանկարները տրամադրել է «Արմենպրես» պետական լրատվական գործակալությունը:

Սաֆարյանը մի քանի դիտարկում արեց՝ նշելով, որ Խորհրդային Հայաստանը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրերում կարևոր դեր է ունեցել:

«Մենք կարծում ենք, որ Հայկական ԽՍՀ-ն եղել է ընդհանուր առմամբ բարենպաստ շրջան հայ ժողովրդի համար: Նրա արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը, սոցիալական ոլորտը, գիտությունը, մշակույթն ու կրթությունը զարգացնելու համար: Որոշ ասպարեզներում, օրինակ՝ մշակույթի և գիտության, հայկական այդ շրջանի զարգացումն, իսկապես, ֆենոմեն է: Երկրորդ դիտարկումն այն է, որ հայ և ռուս ժողովուրդների բարեկամությունն այլընտրանք չունի: Մենք պետք է լավ իմանանք վերջին 200 տարվա պատմությունը և հասկանանք, որ այնտեղ, որտեղ հայկական հասարակության շահերը համընկել են ՌԴ շահերի հետ՝ այնտեղ միշտ եղել է հաղթանակ և հաջողություն: Հայ-ռուսական բազմակողմ հարաբերությունները մեր օրերում նույնպես խորությամբ պետք է զարգացնել և կատարելագործել: Երրորդ դիտարկմամբ կարող եմ ասել՝ մենք կարծում ենք, որ Հայաստանում արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, ընդհանուր առմամբ տնտեսության զարգացումը խորհրդային տարիներին, արդյունք է եղել հայ հասարակության և խորհրդային պետության ստրատեգիական շահերի համընկնման»,- նշեց բանախոսը:

Նրա կարծիքով, Հայաստանում միշտ եղել են, կան և միշտ էլ լինելու են բանիմաց ղեկավարներ, լուրջ գիտնականներ, տնտեսության և հասարակության լուրջ կզմակերպիչներ, որոնց պետք է գտնել, առաջ քաշել, և նրանք պետք է առաջ մղեն գիտության, կրթության և տնտեսության զարգացման արդիական նպատակները:

Լույս է տեսել «Խորհրդային Հայաստանը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում» գրքույկը | ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ Հայկական լրատվական գործակալություն (armenpress.am)

Մեր զինվորը չպարտվեց, մինչև վերջ զինվորը մնաց դիրքերում: Մինչև նոյեմբերի 14-ը մենք Օմարի դիրքերում էինք: Օմարի լեռնաշղթան մնաց անառիկ: Այս մասին «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց պաշտպանության նախկին փոխնախարար, գեներալ Գագիկ Մելքոնյանը՝ հավաստիացնելով, որ ռազմամթերքի, սննդի և դեղորայքի խնդիր չեն ունեցել և ոչ էլ համալրման:

Անդրադառնալով դիտարկմանը, որ առաջնագծից դիրքերը բարելավելու մասին տեղեկություններ էին հասնում՝ Գագիկ Մելքոնյանը նշեց. «Շուշիից դեռ 5կմ հեռու էին, օպերացիա կար՝ նախապատրաստվում էինք, մեզ պետք էր 1500 մարդ: Սամվել Բաբայանի հետ ծրագրված էր, իրենք ծրագրել էին Բերձորի կողմից, Շոշի կողմից և Քարին տակի կողմից պետք է փակվեր և Շուշիի տակ հավաքվածներին շրջափակման մեջ պետք է առնեինք և ականանետներով ջախջախեինք: Ամեն տեղից մեկ երկու գումարտակ պետք է միանային մեզ, մեկ-երկու գումարտակ էլ պետք է Հայաստանից գար:

Բայց տեղի ունեցավ հակառակը: Երբ որ Շուշիում դեռ մարտեր էին գնում, ամսի 7-ին միանգամից Ստեփանակերտը և հարակից գյուղերը դատարկվեցին, բնակչությունը դուրս եկավ, և նրանց մեջ մեծ մասը ընդունակ էին կռվելու, երիտասարդ տղաներ կային. ժողովուրդը տարհանվում էր Երևան: Մենք դրանից եզրակացրինք, որ ուրեմն ինչ-որ մեկն ասել է, որ գնան բայց թե ով, ինչու, այդպես էլ չիմացանք: Երեք օրվա ընթացքում ամբողջ Արցախը դատարկվեց, մոտավորապես 4000 մեքենա գնաց այդ 3-4 օրում: Գալիս էին զենքերը գցում ու հեռանում»,- ասաց Մելքոնյանը՝ հավելելով, որ Շուշին նոյեմբերի 9-ին են վերցրել, բայց նոյեմբերի 7-ին դեռ Ստեփանակերտում 5000 մարդ կար, նրանց մի մասը կարող էր ոտքի կանգնել և Շուշին պահել, բայց չկանգնեցին, ուղղություն վերցրին դեպի Երևան»:

Նրա խոսքով՝ Շուշիի պաշտպանության պատասխասատուն հիմնականում բանակն էր, բայց Սեյրան Օհանյանը մինչև վերջ այնտեղ է եղել, նա էր ղեկավարում այդ գործողությունները:

Մելքոնյանի խոսքով՝ զորքի մեջ խուճապ էին փորձել մտցնել, դավաճանություն է եղել, թե իբրև թե հողերը ծախված են, ինչու եք կռվում, փախեք: «Հետո հրաժարականի կոչեր էին անում այստեղ, ու այդ ամբողջ աթոռակռվի մասին արդեն զորքը գիտեր, շատ տեղեր մարդիկ սկսեցին չկռվել՝ ասելով՝ գնանք-տեսնենք Հայաստանում ինչ է կատարվում: Սա էլ երկրորդ դավաճանությունն էր: Սա նման էր Ղարսի անկմանը»:

Մանրամասն՝ տեսանյութում:

Արցախում ռուս խաղաղապահների տեղակայմանը դրական է վերաբերվում Հայաստանում հարցվածների 81.5 տոկոսը: Այսօր այսպիսի ցուցանիշ է հրապարակել «Գելլափ» կազմակերպության Հայաստանի գրասենյակի ղեկավար Արամ Նավասարդյանը:

Սոցհարցումը հեռախոսով իրականացրել են երկու անգամ. առաջինը՝ պատերազմի ընթացքում՝ հոկտեմբերի 29-ին, երկրորդը՝ նոյեմբերի 13-ին:

Համաձայն ստացված արդյունքների՝ բանակի և ռազմական գործողությունների ընթացքի մասին տրվող պաշտոնական տեղեկատվությանը սկզբում հավատացել է բնակչության գրեթե 94 տոկոսը: Մոտ 49 տոկոսն ասել է, որ ամբողջությամբ ծանոթ է ստորագրված փաստաթղթի բովանդակությանը:

Ինչպե՞ս եք վերաբերվում պատերազմի դադարեցմանն ուղղված համաձայնագրի ստորագրմանը հարցին՝ «ընդհանրապես բացասական» գնահատական է տվել մոտ 28, «լիովին դրական» 23.5 տոկոսը:

Տարբերակների ընտրությամբ՝ քաղաքացիները պատասխանել են նաև «ի՞նչ եք կարծում, որոնք են այս համաձայնագրի ստորագրման հիմնական պատճառները» հարցին:

65.6 տոկոսից ավելին կարծում է, որ դա արվել է Արցախի բնակչության և զինծառողյողների անվտանգության համար, 19.3 տոկոսը նշել է, որ դա Նիկոլ Փաշինյանի կողմից պետական դավաճանություն է, 15.9 տոկոսն ասել է, որ դա ՀՀ պարտությունն է դիվանագիտական գործընթացում, 10.9 տոկոսը կարծում է, թե բանակի հետ կապված խնդիր է, 2 տոկոսը՝ նախկին իշխանությունների բացթողում:

1lurer.am

Չկա հարցի պատասխանը, թե վարչապետի հրաժարականից հետո ինչ է լինելու: «Լուրերը» զրուցել է «Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության գործադիր մարմնի քարտուղար Սուրեն Սահակյանի հետ: 

«Որևէ կասկած և տարընթերցում չկա, որ ես եմ այն թիվ մեկ պաշտոնյան, ով պատասխանատու է տեղի ունեցածի համար: Ես հասկանում եմ նաև և ինձ հաշիվ եմ տալիս, որ այս փաստի բերումով պետք է կանգնեմ, սուր ձևակերպումով, մեր ժողովրդի դատի առաջ: Բայց որպեսզի դատավորը՝ ժողովուրդը, կարողանա եզրահանգումների գալ, ինքը պետք է տիրապետի գործի բոլոր հանգամանքներին»,- առցանց ասուլիսի ընթացքում հայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

Ուստի նա կարևորեց արձանագրել, թե ինչ է տեղի ունեցել. «Մեզանից առաջ ԼՂ հարցի կարգավորման բանակցային գործընթացը հատել էր չվերադառնալիության կետը, երբ հարցը մտել էր տարածքներ ոչնչի դիմաց տրամաբանության փուլ»:

We call on communists from all parties across the world to join us in demanding an end to the war and for the resolution of all outstanding disputes between the Republic of Azerbaijan and Republic of Armenia through dialogue and diplomacy based on the UN Charter and respect for the rights of nations to self-determination.

The war that began on the morning of 27 September 2020, following an Azerbaijani military offensive directed against Armenian civilian targets, is now four weeks old and has had catastrophic consequences.  Hundreds of civilians have been killed.  Ancient towns and monuments of important heritage significance have been deliberately targeted and bombed.  The city of Stepanakert, the capital of Armenian-populated Artsakh (Nagorno-Karabakh), is now largely deserted by its civilian population as a result of extensive Azerbaijani drone attacks using cluster munitions. There is also mounting evidence that the Azerbaijani forces have used white phosphorus in their bombardments.

On 28 October, Azerbaijani forces struck Stepanakert and nearby Shushi several times in deliberately targeted attacks against civilian and residential infrastructure throughout the day – including the shelling of Stepanakert’s Maternal and Child Healthcare Centre.  

Since its very start, the Communist Party of Armenia has steadfastly opposed this war – and analysed it as being against the interests of the peoples of the two neighbouring countries, a threat to peace in the region, and has repeatedly called for a ceasefire.  

We have recently been alerted to an erroneous and misleading statement bearing the name of the Communist Party of Azerbaijan, and dated 16 October 2020, that has been circulated to some fraternal parties.  Since we have not received this statement directly, nor has it not been published on SolidNet, we are unsure of the letter’s origin or authenticity.

Firstly, in response to this statement supposedly issued by the Communist Party of Azerbaijan, we should underline the fact that we were not shown the courtesy of being a recipient to the said statement.  As the Communist Party of Armenia, a party with decades-old fraternal links with all parties of the former Soviet Union, we would have at least expected to receive an analysis of the current tragic situation – and suggestions of the way out of it – from our comrades.  Our understanding is that as communist parties, naturally we are internationalists.

The Communist Party of Armenia finds the communiqué purportedly coming from the Communist Party of Azerbaijan to be a very disappointing statement regarding the dangerous situation facing the two neighbouring nations and the future of peace in the region.  Upon close inspection, the statement is in effect a rewording of an official communiqué issued by the Office of the Prosecutor General of the Republic of Azerbaijan on 15 October 2020.

Hence the statement by the Communist Party of Azerbaijan lacks any characterisation, let alone criticism, of the policies of the current government in Baku; its dictatorial approach and hallmarks; its bowing to neoliberal capitalism; and, in particular, its naked subservience to the designs of the government of Turkey – a NATO member.  The statement completely fails to offer any analysis on the issue of the war between Azerbaijan and the besieged people of Artsakh (Nagorno-Karabakh) and whose interests it ultimately serves, but instead religiously follows the lines of justification for chauvinist military intervention as offered up in the Azerbaijani government’s formal communications thus far…  A government with a woeful reputation and track record on human rights and which has moved to imprison many members of active opposition organisations, students, campaigners for women’s rights, as well as peace activists!

Comrades, as communists and internationalists, we have the duty to refrain from regarding war through the prism of sentimental nationalism.  The fact remains that in the midst of the defeat of the Soviet Union – at the same time as and upon the same basis that Azerbaijan and many other former Soviet republics declared their independence and secession from the union – the people of Artsakh (Nagorno-Karabakh) also exercised their inalienable right to declare the independence of their Autonomous Oblast!  This was a will articulated continuously by the vast majority of the population of Artsakh (Nagorno-Karabakh) and their political representatives throughout the last century, ever since the inception of the Transcaucasian Socialist Federative Soviet Republic, on the basis that most of the population is ethnic Armenian – and has been so since time immemorial.  Furthermore, Artsakh (Nagorno-Karabakh) has never come under the direct jurisdiction of Azerbaijan in its own right or as an independent entity.

A people’s right to national self-determination aside, the objections of the ethnic Armenian majority population of Artsakh (Nagorno-Karabakh) to any notion of their subjugation to direct rule under the Republic of Azerbaijan are clear and well-founded.  Indeed, as the Soviet Union crumbled and with it the longstanding policy of the “inviolable friendship among peoples” which had until then held sway in the Caucasus, Armenians were subject to pogroms and horrific violence at the hands of rampaging Azerbaijani mobs cheered on by their nationalist representatives.  And, all this barely thirty years ago! In the time since then, the Azerbaijani government/regime has actively repressed its non-Turkic minority groups and officially encouraged a particular enmity and hatred for the Armenians.

And if, to paraphrase, “war is the continuation of politics” then we as communists must study the politics that led to and brought about this war – in this case the thirty-year-war declared and pursued by the Azerbaijani government, now backed by its allies in Turkey and Israel, against the people of Artsakh (Nagorno-Karabakh).  We very much doubt that the intention of the government of Turkey is, or has ever been, to support the people of Artsakh (Nagorno-Karabakh) or any other of its neighbouring peoples to be more prosperous and live in peace.  We are extremely concerned about the expansionist plans of the government of Turkey and see the manoeuvring of the government in Azerbaijan as integral to these malevolent designs.  Unfortunately, Azerbaijan has long held a deserved though unenviable reputation as the second centre of Pan-Turkism ideology.

The Ankara government’s malevolent intent in this conflict is underscored not only by its continual support for Azerbaijani aggression, and its more than logistical assistance to Baku in this respect, but also the well-documented deployment of at least a thousand Islamist fighters recruited from Idlib in Syria. The “brief” of these fighters can only be imagined in an arena most of them are unfamiliar with – and in which most of them do not have even a rudimentary grasp of any local language. The risk of a major conflagration resulting from the presence of these jihadis in this volatile border area cannot be overstated!  

Dear Comrades,

The Communist Party of Armenia is a proudly anti-colonialist and anti-imperialist party and is fighting for peace and disarmament in the Caucasus and across the whole region.

We are opposed to violence against nations and, as communists and internationalists, we believe it is the duty of every communist to stand against jingoism, militarism, and war. 

As communists we believe in the rights of nations to self-determination.  The people of Artsakh (Nagorno-Karabakh) have long democratically decided upon their destiny – they see it as their human right to be independent, and not be condemned to the dictatorial rule of Azerbaijan and by extension Turkey.

We believe that there is only one way to resolve this dangerous situation in our region and between Azerbaijan and Armenia, and that is through peace and a negotiated settlement in accordance with international law and within the framework of the UN Charter.  

We call upon all communist and workers parties to join us in our campaign for an immediate ceasefire, and an enduring peace and fraternity – once more in the spirit of the “friendship among peoples”!

In comradeship

Communist Party of Armenia

1^stNovember 2020