Պետությունը ստեղծվում է ոչ միայն,
որ մարդիկ լավ ապրեն, այլ ապրեն երջանիկ:
Արիստոտել

Խորհրդային Միությունից անջատվելոււց հետո, անցած տարիներին, Հայաստանում ձևավորվեց այնպիսի քաղաքական համակարգ, որը նպաստում է պետությունից, նրա ինստիտուտներից և պաշտոնատար անձնանցից հասարակության լայն խավերի օտարացմանը: Անկախության տարիներին պետականաշինության կառուցողական գործը թողնվել է տարերքի քմահաճույքին, ընդհատվում է սերունդների միջև շարունակական կապը, անտեսվում է բազում դարերի ստեղծագործ մտքի և հոգու վիթխարի ժառանգությունը, հայը մոռանում է իր հարազատ անցյալը, կյանքի պատմությունը իրական արժեքները համաշխարհային ազգ չենք դառնում, այլ տարաշխարհիկ գնչու:
Հարգելի վարչապետ, նախ փորձենք ճշտել թե անկախության 28 տարիներին ինչ պետություն ենք ձևավորել, որն է հայ տեսակին բնորոշ աշխարհաընկալման պետական մոդելը, հիշենք, որ յուրաքանչյուր ժողովրդի մշակույթը ամենացայտուն ձեռքբերումը նրա կառուցած, հյուսած հասարակական, սոցիալական կառուցվածքին:
Երրորդ հանրապետության առաջին Սահմանադրությունը որպես պետական գլխավոր փաստաթուղթ իր գործունեությամ իրական կյանքում չառարկայացավ, չնյութականացվեց սեփական երկրին տեր լինելու գերագույն արժեքը: Այդպես էլ չպարզվեց մեր պետոթյան մոդելը, նրա իրավաստեղծագործական, իրավակիրառական կարգի ժողովրդավարական զարգացման ու կատարելագործման ավանդույթը: Այն չդարձավ ձևով ազգային բովանդակությամբ համամարդկային արժեքներին համահունչ: Սահմանադրությամբ ամրագրված չէր “Պետություն և օրենք” պլատոնյան մոտեցումները, “Արդարության և օրենսդրության” արիստոտելյան մտահղացումները: Անկախության ժամանակի առաջին նախագահ՝ դիսիդենտ ԼՏՊ, դրսից հրաժարվեց Ժ. Լիպարիտյանին, Ս. Թաշչյանին, Վ. Օսկանյանին և հավաքեց իր արհեստավարժ տղերքին՝ կոչ անելով սեփական ժողովրդին, որ Կոմունիստների կառուցած երկրին է, պետք է քանդել և սկսեցին պատրաստի ծաղկած երկրի քանդման աշխատանքը: Սկսվեց պետական գույքի մասնավորեցում, որը համաժողովրդական արժեքների պետականորեն թալանի թույլտվություն էր: Այնպիսի տպավորություն էր՝ կարծես մանկապարտեզի երեխաներին բաց են թողել խաղաիքների խանութ: Արհեստավարժ տղերքը միմյանց հրմշտելով, թե ով իր ճաշակին վայել և ինչ հզորության գործարան կամ պետական կառույցի շենք կվերցնի: 1995-96թթ. մասնավորեցված 15 միլիարդ դոլարին համարժեք գույք, որի միայն 07% է մուտք եղել պետբյուջե: Գույքը վաճառվել է իր շուկայական արժեքից 1800-2000 անգամ պակաս թղթյա վաուչերներով: երկիրը թալանելու միջնադարյան ձև: Առաջին նախագահը իր աշխատաոճով աճուրդի հանեց, դարերով խաղաքարերի վրա լերդացած ազգի արյունը: այսպես իր աշխատասենյակում զոհվում է երիկրի դատախազը, զբոսնելիս զոհվում է նախկին անվտանգության պետը, երկաթգծի կառավարիչ Ղանդիլյանին սպանում են նրա համար, որ նա հրաժարվեց ստորագրել նավթամթերքների կեղծ փաստաթղթերը, երկու երիտասարդ ոստիկանների կենդանի թաղեցին, որոնք հրաժարվեցին Սերժ Ջիլալյանի սպանությունը իրակացնելուց իր սեփական տան առջև սպանվեց գրողների միությաննախագահը, պաշտպանության նախարարության երկու փոխնախարարների սպանեցին, դա պետական չինովնիկներից մեկի պահանջն է: Զինված հանցախումբ մտնում է Խորհրդարան, սպանում է ԱԺ նախագահին, վարչապետի և մի քանի պատգամավորների Ռեստորանում ծեծելով սպանում է են զինվորական բժիշկին. “Պապլավոկ” ռեստորանի զուգարանում ծեծելով սպանվում է Արցախում կռված մի ընկեր, որը հանդիպելով Ռ. Քոչարյանին որպես հին մարտական ծանոթների, բարևում է, ասելով,- բարև Ռոբ և այլն: Այսպես անկախ Հայաստանի ձևավորման հիմքը դրվեց, նախագահի պաշտոնը նոր ընտրված նախագահին չհանձնելու, միմյանցից ստիպողաբար խլելու իր նախագահին վարկաբեկելու, դավադրություններ կազմակերպելու, ինչպես դա ընդունված էր միջնադարի մուսուլմանական երկնքում թալանվեց անգամ ազգային ազգային Ավիացիան, ԼՏՄ իր մտերիմներով վաճառեց 96 մարդատար ինքնաթիռներ, այն պարագայում, որ հայկական Ավիացիան Անդրկովկասում ամենահզորն էր: Ինչպես բացատրել, Վրաստանը և Ադրբեջանը ունի ազգային ավիացիա, իսկ մենք չունենք փոխարենը ունենք թալանչի առաջին նախագահ, իսկ մեր հարևանները չունեն նման մարդկային ցեղի զարդարանք: Երկրորդ նախագահը ձևավորված թալանի բազայի վրա հարստացավ և երկրում ձևավորվեց թալանով հարստացող ազգային բուրժուազիա՝ քերխուդաներ, կալվածատերեր, իսկ երրորդ նախագահին շատ հոգեհարազատ է երկրի թալանը, նա էլ իր բարեկամների ու շրջապատի համար պետությունը դարձրեց փակ բաժնետիրական ընկերություն և օրենքով ամրագրեց, ով մինչև հիմա թալանել է հալալ լինի այսուհետ թալանողին կպատժենք:
Ամեն անգամ նոր Վարչապետ ունենալով հայ հասարակությունը երազում է իր կյանքի վերակառուցման նոր սկիզբ դնել, բայց շարան-շարան վարչապետերը գալիս են հարստանում, թալանչիներին հովանավորում, ազգային արժեքների թալանը պետականորեն հիմնավորում, Միջերկրականի ափին դղյակներ գնում և հանգիստ խղճով թալանը վայելում, չմտածելով, որ ժողովրդին պատկանող ազգային արժեքների թալանը և գողությունը վաղեմության ժամկետ չունի: ժամանակների հետ գալիս են նոր քաղաքական գործիչներ, ծնվում են ժամանակի հերոսներ, որոնք երկիրը, տնտեսակարգը փոխելու շուրջ հայտ են ներկայացնում, իմ պատկերացմամբ դա բնական օրինաչափություն է, նրանց երիտասարդ, անփորձ լինելը երբեք էլ ստվեր չի գցում նրանց կերարի վրա, հիշենք Գյոթեին թևավոր խոսքերը "Ինձ ավելի սիրելի է իր սեփական ճանապարհը մոլորվող, որոնող պատանին, քան այն մարդիկ, որոնք վստահ գնում են ուրիշ ճանապարհով": Այսօր երկրի ղեկավար երիտասարդ նախարարներ, քաղաքական գործիչներըհազար անգամ գերադասելի են, քան քաղաքական խաչմերուկներում հմտացած մի քանի պետւթյունների գործակալ դարձած՝ Պարույր Հայրիկյանը, Ստեփան Սաֆարյանը, Վարդան Օսկանյանը և շատ ուրիշները: Երկրում գիտության և արդյունաբերության նկատմամբ լուրջ վերաբերմունք ունենալը պետական ինտելեկտի հարց է: Հայաստանի միմյանց հաջորդող նախագահներից ոչ մեկը չհասկացավ, որ 21-րդ դարում գիտություն և արդյունաբերություն չունենալը՝ նշանակում է ոչինչ չունես: Սովետական տարիներինմենք այդ փորձը ունեինք, Մեր ազգային Ակադեմիան Միության առաջնակարգ կառույցներից էր, ունեինք հզոր արդյունաբերություն և պատահական չէր այդ գերհզոր պետության ռազմաարդյունաբերական տեխնոլոգիան մշակվել էր Հայաստանում և արդյունաբերական ձենարկությունների 40% արտադրում էր զինվորական արդյունաբերության ճշգրիտ սարքեր և արտադրաքներ:
Հայ ժողովուրդը ապրեց նաև ողբերգական մի ժամանակահատված, երբ մի կիսագրագետ վարչապետ, որ փորձեց Ազգային Ակադեմիան դարձնել հասարակական կառույց, քանի որ տարածքը և շենքը մասնավորեցնելու ցանկություն ուներ, բայց հանդիպելով մտավորականների ընդիմությանը, նույնիսկ մի նորաթուխ փորձեց ֆինանսավորել Ազգային Ակադեմիան:
Ազգային հպարտությունը վերազգային երևույթ է, երաշխիք է վերածնության նույիսկ ամենածանր վիճակում: Ավելորդ չեմ համարում, հայ կոմունիստս, մտահոգությունները կիսել նոր վարչապետի հետ: Պետրոսյանը ղեկավարելու էստաֆետը ընդունել է, նոր Հայաստան կառուցողները պետք է իմանան, որ երկրին, ժողովրդին ծառայելը մի գոյավիճակ է, որին միայն չպետք է ենթարկվես՝ ակամայից ծնվելու և աշխարհ գալու իրավունքով, այլ դա մի կոչում է, որին տիրում են գերմարդկային մաքառումներով: Հիշենք, որ ապրող սերնդի վրա է դրվում այդ պատվիրանը, ինչ էլ լինի չբեկել դարերի խորքից ձգվող, բազմահազար անգամ մահ ու մաքառումներ կրած, անհամար անգամ խաբված ու խարդախված, բայց այնուամենայնիվ իր հավաքական ուժին վստահող, աշխարհի նկատմամբ իր հավատը չկորցրած, աշխարհի արարողությանը իր բաժինը բերած, մեր ժողովրդի հարատևման անխափան շղթան: Մեզէ վիճակված ապահովել մեր ժողովրդի, տեղատարափ գնդակների տակ և գերտերությունների դիվանագիտական խաղերին ճկունորեն դիմակայելու այդ բարդ խնդիրը և ուղորդելու հայ ժողովրդին դեպի գալիք հազարամյակներ: Իրավունքի տված հարցազրույցում "Ծառուկյան" դաշինքի խմբակցության ղեկավար Ն. Զոհրաբյանը պահանջում է, մեջբերեմ "Ուզում եմ 1937թ. էջը մեր երկրում անդառնալիորեն փակվի, եթե տեսանելի չի երկրի նախագահների, օլիգարխների հետ չափել են ազգային արժեքները, այսօր ունենք թալանված երկիր, շարունակվող արտագաղթ, չաշխատող արդյունաբերություն, 7 միլիոն արտաքին պարտք, բանկերի տոկոսների տակ տառապող ժողովուրդ": Տիկին Զոհրաբյան, եթե այդ թալանից մի բեկոր քեզ չի հասել, բայց երկրից թալանվածը՝ 30 միլիարդ դոլարըգտնվում է արտասահմանյան ոլորտներում, այն պետք է ետ բերվի, Նոր Հայաստան կառուցող երկրորդ սերունդը պետք է մաքրի 28 տարի թալանով զբաղվող հայաստանյան 21-րդ դարի "Ավգյան Ախոռները" իրենց ախոռապետերի հետ միասին, այնպես ինչպես դիցաբանության հերոս Ալփեոս և Պինոս գետերի հունը փոխեց և այդ անբանի թագավորությունը մաքրեց:

Գեղամ Գալստյան
Հայ կոմունիստ