Ձգտում եք հիմա պայքարը այդ մեծ
Ձերն հայտարարել մտքերով մթին,
Մենք չենք տա սակայն, այդ պսակը ձեզ,
Չի սազում նա ձեր արյունոտ մռութին:
Ե. Չարենց
“Իրավունք” թերթի նոյեմբերի 21-ի (N 125) համարում զետեղված “Արցախի արձագանքը” “Звезда” հակահայկական հաղորդմանը, որը Արցախի ԱԺ նախագահի տեղակալ, Դաշնակցական խմբակցության անդամ` Վահրամ Բալայանի կողմից որակվել է` “ավելի շատ սխալ ընկալման հետևանք է”, որը առիթ դարձավ այս հոդվածը գրելուն: Մոսկովյան “Звезда” հեռուստաալիքում նոյեմբերի 19-ին “Կանխատեսումներ` Վերոնիկա Կաշինիկովայի հետ” հաղորդումը տխուր հետևանք թողեց հայ իրականության մեջ: Եթեր արձակվեց Հայաստանի հասցեին վիրավորական արտահայտություններ, հակահայկական տրամադրություններ ստեղծող քննադատություններ Հայաստանի Հանրապետության-ԵՄ համապարփակ համաձայնագրի ստորագրման նախօրեին:
Սակայն ով է այդ տիկին Վերոնիկան, որը այդ սադրիչ հեռուստաաղբը եթեր արձակեց: Նա իր կյանքի մեծ մասը անց է կացրել ԱՄՆ-ում: 2011թ. Մոսկվայում հիմնել է քաղաքական հետազոտություններով զբաղվող ինստիտուտ, ինքը գլխավոր տնօրենն է, ունի մեկ հաշվապահ, զբաղեցնում է մեկ սենյակ, որպես գրասենյակ, որտեղ աշխատում են 684 իրավաբանական անձիք: “Ռուսական պատասխան” հաղորդաշարում տիկին Վերոնիկային քննադատել են այն բանի համար, որ կազմակերպել է 6-րդ շարասյան խառնաժողովը, որպես լսարան բերելով նաև սպաների: Ռուսական հաղորդավար` Անդրեյ Աֆանասևի համոզմամբ Վերոնիկան զբաղված է գլոբալիստների պատվերները կատարելով: Պարոն Բալայան, մեր կարծիքով տիկին Վերոնիկայի կողմից ձևավորված ինստիտուտը տիպիկ ամերիկյան գործակալական կառույց է, որի գործունեությունը ուղղված է Ռուսաստանի Դաշնության և հետխորհրդային պետությունների քայաքայման ծրագրերի իրականացմանը: Ամերիկյան Ֆլետչերի դիվակագիտական դպրոցի (լրտեսների բույն) դասընթացները սերտած, միջազգային կարգի քաղաքական գործակալների “որջ” է: Հաղորդման հիմնական նպատակը ԵՄ-Հայաստան համաձայնագրի ընդունման նախօրեին` նոյեմբերի 24-ին, որպեսզի հայաստանյան լսարանում առավելագույնս հակակրանքով լցվի մեր դարավոր բարեկամի և ռազմավարական գործընկերոջ նկատմամբ:
Իսկ Արցախյան մեր հայրենակից, դաշնակցական խմբակցության անդամ Վահրամ Բալայանը “Իրավունքին” տված հարցազրույցում որակել է որպես սխալ ընկալման արդյունք:
Մեջբերեմ. – պարզապես նրանց մոտ մնացել է Խորհրդային ժամանակներից այդ մոտեցումը, և խնդիրը դիտարկվում է այդ գաղափարական հոլիվուրդի մեջ: Ինչպիսի գաղափարական դիտարկման մասին խոսք կարող է լինել 21-րդ դարի 2017թ-ի ամերիկյան գործակալ, քաղաքական բարոյականությունից զուրկ կնոջ տրամաբանությունև և մտածելակերպը փնտրել խորհրդային ժամանակների մոտեցումներում, երբ պարզորոշ եթերից վիրավորում է քո ժողովրդին, որը աշխարհին համաշխարհային մշակույթ է տվել, ուր մնաց քո հայ մտավորական դաշնակցականի հայրենասիրությունը և անձամբ քո ինքնասիրությունը:
Հարգելի Վ. Բալայան, “Իրավունք” թերթին տված Ձեր պատասխանը բոլորովին կապ չուներ հարցադրման հետ, այն ավելի շատ հիշեցնում է “ոջիլի մասին” վատ սովորող ուսանողի հանրահայտ պատասխանը: Ձեր պարագայում ինչ հարց էլ Ձեզ ուղղվի, պատասխանը մեկն է`վատաբանել սովետականա կարգերը, կոմունիստների գործունեությունը:
Հաշված ամիսներ հետո 2018թ. մայիսին ազգովի տոնելու ենք մեր պատմական հողի փոքր հատվածում հայոցպետությունը վերականգնելու 100 տարին: Այն 20-րդ դարում հայ ժողովրդի ամենամեծ ձեռքբերումն է, բայց պարզորոշ երևում է, որ քո գաղափարական կուսակցությունը ժողովրդական այդ տոնակատարությունը փորձում է “համեմել” վատաբանելով կոմունիստական սովետական տարիների գործունեությունը: Պարզամիտ մտածելակերպով դուք պատմական դեպքերի ընդհանուր կոնտեքստից առանձնացնում եք մի փոքրիկ հատված, այն շուռ եք տալիս մի քանի տարբերակներով և ներկայացնում հասարակությանը: Եթե ԱԺ դաշնակցական ֆրակցիան և Ձեր կուսակցության ղեկավարության տեսակետը այդպիսին է, մնում է Ձեզ ասել.
-Շարունակենք վեհուշը, նախ պատմության գերեզմանոցիցի հանենք ու կարճատև հարություն տանք ճանաչված դաշնակցական գործիչներ` Ռոստոմ Զորյանին և Քրիստոֆին ու առաջին հայկական պետական գոչծիչ` Հովհաննես Քաջազնունուն, և վերհիշենք վերջինիս պատգամը` “ Հայաստանի միակ օրինտացիոնը Ռուսաստանն է, Հայաստանը կարող է ապրել միայն Ռուսաստանին կառչած, ուրիշ քաղաքական հենարան չունի նա, այս գիտակցությունն է, որ պետք է խորացնել ու ամրացնել հայ մարդու մտքին”: Պատգամն ավարտվում է “ծայրահեղ հիմարություն է կամ ոճրային կեղծիք` ասել թե ուզում եմ տապալել բոլշևիկյան Հայաստանը, որպեսզի տեղը կառուցել հայկական Հայաստան”: Անգամ չհասկացաք ու չխորացաք Գ. Նժդեհին կուսակցությունից հեռացնելիս նրա վերջին իմաստալից խոսքերը`- “ Այսօր այդպիսին են նրանք, որոնք կոչված են ղեկավարելու Քրիստափորի և Ռոստոմի կուսակցությունը,
Ա) աշխարհայացքի անորոշություն
Բ) քաղաքական անկորողություն
Գ) ոչ բավարար պատասխանատվության զգացում
ահա այս երեք չարիքները, որոնցից աղետի կերպով տուժել է մեր ժողովուրդը և ինքը դաշնակցությունը, այս գիտակցելով ես հեռանում եմ Դաշնակցությունից” :
1908թ. երիտթուրքերի հետ համագործակցության պայմանագիր, մեկ տարի հետո Ադանայի ջարդը, եղեռնի տարիներին տաքուկ անկյուններ էիք քաշվել, որը պատմությանը մնաց անհայտ, իսկ կոմունիստներին այն հայտնի է: 1918թ. մայիսի 28-ին ձևավորվեց 1-ին հայկական պետությունը: Ղեկավար այրերը ապրում էին Թիֆլիսում և կողքից ղեկավարում էին Հայաստանը: Երևանը մի գավառական գյուղաքաղաք էր, բնակչությունը տգիտության ու խավարի մեջ, իսկ դաշնակցական “արյունոտ” դնչին հարիր չէր ապրել Երևանում, որտեղ քաղաքային տրանսպորտը ձիաքարշն էր` Պլանի գլխից Կայարան: 1918թ. նոյեմբերի 17-ին Անգլիական զորքերը մտան Հայաստան: Դաշնակցական պետական ղեկավարները աղ ու հացով դիմավորեցին: Իրականում անգլացիներին հետաքրքրում էր Ալավերդու պղինձը և Բաքվի նավթը: 1919թ. հունվարի 15-ին քուրդ Սուլթանովը նշանակվեց Զանգեզուրի, Շուշիի, Ղարաբաղի, Ջիբրաիլի գեներալ նահանգապետ, և պահանջեցին, որ հայկական բանակը տեղափոխվի Արտաշատի Յուվա գյուղի մոտ: Իսկ որտեղ էր այդ ժամանակ ամենակարող Գագեգին Նժդեհը: Դե նրան հետաքրքրում էր միայն Հայաստանի առաջին նախագահ` բոլշևիկ Ալ. Միասնիկյանի դեմ կռվելը և հայրենասեր երիտասարդ հայորդիներին կենդանի Զանգեզուրի լեռներից ձորերը նետելը: Անգլիական գեներալ Ռոկերի և Քաջազնունու հանդիպումից պարզվեց, որ անգլիացիները ուզում են Հայաստանում գաղութային ռեժիմ կիրառել: Վախենալով ռուսական զորքերի հետ ընդհարումից 1919թ. օգոստոսի 15-ին անգլիացիները հեռացան Հայաստանից: Անմիջապես Հայաստան մտան Ամերիկյան զորքերը: Վիլսոնի պահանջով Հայաստանում գերագույն կոմիսար նշանակվեց Ամերիկյան գնդապետ Հասկերը և դաշնակցական պառլամենտը ընդունեց: 1919թ. նոյեմբերի 23-ին Հասկերի պահանջով Ադրբեջանի Ուսուբեկովի և Խատիսյանի համաձայնությամբ ստորագրվեց մի համաձայնագիր` Ղարաբաղը թողնել Ադրբեջանի կազմում: Ավելին, Նախիջևանը, Շարուրը, Դարալագյազը, Զանգեզուրը դարձնել դաշնակիցների կողմից կառավարվող գոտի, Ամերիկյան գնդապե Հասկերի գլխավորությամբ: Նրան միացավ Երևան-Ջուլֆա երկաթ գիծը: Մեր առաջին պետությունը 1918թ. մայիսից մինչև 1920թ. նոյեմբերի 29-ը, 2,5 տարվա ընթացքում նախ անգլիացիներն են ղեկավարել, հետո էլ ամերիկացիները: Միակ խելացի բանը, որ կատարվել է դաշնակցության կողմից, դա 1920թ. նոյեմբերի 26-ի գիշերն էր, հակսանալու, որ այլևս երկիրը կործանվում է, պառլամենտի որոշմամբ 9,5 հազար քառ.կմ տարածքով իշխանությունը հանձնեցին բոլշևիկներին: Եվ Դրոյին որպես պետության ներկայացուցիչ հաստատելով, իսկ զուգահեռաբար դեկտեմբերի 2-ին հաստատեցին Ալեքսանդրապոլի խայտառակ դաշնագիրը, որը հայոց պատմության ամենաստորացուցիչ սև էջն է: Իշխանությունը նոյեմբերի 29-ին հանձնեցին կոմունիստներին և 2,5 ամիս հետո փետրվարի 18-ին կազմակերպեցին իրենց հերթական խարդավանքը, որը մտավ պատմության մեջ որպես փետրվարյան ավանտյուրիա: Այն կարճ տևեց, բայց շատ դառնություններ պատճառեց հայ ժողովրդին:
Հայաստանում իշխանության տապալման օրը` (1921թ. փետրվարի 18) Թուրքիայի հյուպատոս Բեհեդիր Շաքիրը այցելեց Ս. Վրացյանին, մեջբերեմ . “Մեր կառավարությունը ճանաչում է “Հայաստանի փրկության կոմիտեին”, որպես միակ ազգային իշխանություն, նշելով, որ Հայաստանի և Պարսկաստանի սահմանների խնդիրը իր իրավական ուժը ստացել է 1920թ. դեկտեմբերի 2-ի Ալեքսանդրապոլի դաշնագրով, այսինք 9,5 հազ. քկմ.”:
Թուրքիայի թելադրանքով Վրացյանը հեռագրում է Մոսկվա Գ. Չեչերինին, նշելով, որ Հայաստանում Սովետական իշխանությունը տապալված է և պահանջում է, որ Մոսկվան իրավասու չի քննելու Հայաստանի խնդիրները, իսկ 1921թ. մարտի 26-ին այդ նույն Վրացյանը Լոնդոնի կոնֆերանսին ուղարկում է հերթական հեռագիրը .” Հայաստանը ուզւոմ է ապրել հաշտ ու բարեկամաբար իր հարևան Թուրքիայի հետ, ուստի ցանկանում ենք, որ Լոնդոնի կոնֆերանսի որոշումը առիթ չդառնա փոխադարձ անվստահության կամ դժգոհությունների` Թուրքիայի և Հայաստանի միջև”: Սիմոն Վրացյանը երկրից հեռանալիս, առանց խղճի խայթի թալանեց պետական գանձարանը, Թուրքական յաթաղանից մազապուրծ որբերի, անտուն թափառականների, հիվանդ և անօգնական 700 հազար ազգաբնակչությանը թողնելով կոմունիստներին, սա չէ ձեր արածը հայ ժողովրդին: Հաշված ամիսներ հետո ձևավորվելու է նոր կառավարությունը, կասկածից վեր է, որ մի քանի նախարարական պորտելներ “կնվիրվեն” դաշնակցությանը, չի բացառվում, որ ԿԳ նախարարը 5-րդ անգամ կդառնա պարոն Լ. Մկրտչյանը, սահմանելով գինեսի յուրահատուկ ռեկորդ: Բայց ձեր մտապատկերից չեն հեռանում դաշնակ մաուզերիստները, որոնցից յուրաքանչյուրը մի տիկ գինի էր խմում և մի ոչխար ուտում: Հարբած զուռմա, տրնգի պարելով, ժանգոտ մաուզերներով օդ կրակելով` պարծենում էին “Ստամբուլը պիտի սարքենք արյան ծով”: Անցել է 100 տարի, մոռացել եք անգամ ժամանակացույցը: Մի ճոճեք նավակը, կբացահայտվի ձեր ազգադավությունը, որը թանձր մառախուղի պես մեկ դարից ավել նստել է հայ ժողովրդի ուսերին, դառնալով ազգի փտախտը: Պարոնայք բախտախնդիրներ, կեղծելով ազգային պատմությունը` մի խլեք ժողովրդից ր ազգային 100-ամյա պատմությունը իմանալու իրավունքը:
Գեղամ Գալստյան
Հայ կոմունիստ