Անցյալ ամիս, երբ Ռեջեբ Թայիբ Էրդողանը խորհրդարանական ընտրություններում չհավաքեց մեծամասնության ձայնը, հանկարծ հիշեց, որ իր հարևան երկրում գործում են վտանգավոր ահաբեկիչներ, որոնք իր երկրի անվտանգությունը հարցականի տակ են դրել: Ճակատագրի հեգնանքով, դրանք հենց նույն ահաբեկիչներն են, որոնց զինում և օգնություն էր ցուցաբերում Անկարան, որպեսզի ներթափանցեն Սիրիա։
Նրանց վիրավորները նույնպես բուժվում էին Թուրքիայի հիվանդանոցներում: Վերջին մի քանի տարվա ընթացքում, մոտավոր հաշվարկներով 25000 արտասահմանցի և 1000 թուրք դաեշական Թուրքիայի սահմանից անցել են դեպի Սիրիա՝ Բաշար Ասադի իշխանությունը տապալելու նպատակով:
Անցյալ շաբաթ մի թուրք զինվորի մահվան պատրվակով, որը սպանվել էր Սիրիայի սահմանից կրակելու պատճառով, Էրդողանը Սիրիայի ու Իրաքի հյուսիսային շրջանների վրա ռմբակոծության և ավելի քան 1000 քուրդ ու ձախակողմյան մարտիկների, ինչպես նաև Դաեշի համակիրների ձերբակալության հրահանգ տվեց: Թուրքիայի իշխանությունը երկար տատանումներից հետո վերջապես հուլիսի 24-ին հայտարարեց, որ իրավունք է տալու ԱՄՆ-ին օգտագործելու իր օդային բազաները՝ Սիրիայում դաեշականների վրա հարձակվելու համար: Սակայն, ինչպես ստորև կտեսնենք, Դաեշի դեմ պայքարը և Միացյալ Նահանգների ու համատեղ ուժերի հետ համագործակցությունը նրա հիմնական նպատակը չէ, այլ հետևյալ նպատակների իրագործումն է՝
1-Թուրքիայի նախագահը հասկանում է, որ եթե իր իշխող կուսակցությունը չկարողանա մի կոալիցիոն իշխանություն ստեղծել, ստիպված կլինի նոր խորհրդարանական ընտրություններ կազմակերպել: Այդպիսով, Էրդողանը հույս ունի, որ Դաեշների և քուրդ մարտիկների դեմ պայքարելով, թուրքերն իրենց ձայնը կտան Էրդողանի կուսակցությանը՝ խորհրդարանական լրացուցիչ աթոռներ ձեռք բերելու և բացարձակ մեծամասնություն կազմելու համար:
2- Սիրիայիում և Իրաքում քուրդ բանվորական կուսակցության (PKK-ի) բազաների ռմբակոծման և Թուրքիայում հարյուրավոր քուրդ մարտիկների ու ձախակողմյան ակտիվիստների ձերբակալությունների նպատակներից մեկն էլ այն է, որ արգելի Սիրիայի, Իրաքի և Թուրքիայի քրդերին միմյանց օգնելով ամրապնդեն իրենց դիրքերը տարածաշրջանում:
3-Սիրիայի տարածքում ռազմական գործողություններ իրականացնելով Էրդողանը հույս ունի, որ կկարողանա տապալել Սիրիայի պետությունը և իրեն հլու-հպատակ մի իշխանություն ստեղծել ու կիրագործի իր երազանքը՝ որպես «նեո- օսմանական սուլթան»:
4-Վերջապես, խիստ արտահայտություններ անելով Դաեշի մասին և ԱՄՆ-ին թույլ տալով օգտվել «Ինջիրլիք» օդային բազայից, Էրդողանը նպատակ ունի ԱՄՆ-ին և Եվրոպային համոզելու, որ Թուրքիան վստահելի գործընկեր է ՆԱՏՕ-ի համար և ահաբեկչության դեմ պայքարում է: Այսպիսի տպավորություն ստեղծելը միջազգային հասարակության մոտ Թուրքիայի համար կարևորվում է հատկապես այժմ, որ Իրանի հետ միջուկային պայմանագրի կնքման վերջնականացումը բարձրացնում է Իրանի դերն ու կշիռը, ի հաշիվ Թուրքիայի, տարածաշրջանում: Սակայն վերոհիշյալ նպատակները հետապնդելով, Էրդողանը վտանգի է ենթարկում Թուրքիայի ու հարևան երկրների կայունությունը հետևյալ պատճառներով՝
1-Հյուսիսային Սիրիայում Դաեշի դիրքերի վրա հարձակվելը պատճառ է դառնում, որ վերջ դրվի Դաեշի ու Թուրքիայի միջև գաղտնի փոխըմբռնմանը՝ միմյանց դիրքերի վրա չհարձակվելու մասին: Դաեշը ստիպողաբար Թուրքիայի այդ հարձակումների պատասխանը տալու է: Անցյալ շաբաթ թուրք-քրդական Սուրուկ քաղաքի վրա հարձակումը, որի հետևանքով 32 մարդ զոհվեց և ավելի քան 100 մարդ վիրավորվեց, սկիզբը կարելի է համարել Դաեշի նման գործողությունների, որը կարող է տարածվել ամբողջ Թուրքիայում:
2-Էրդողանի իշխանությունը ռմբակոծելով PKK-ի բազաները Հյուսիսային Իրաքում և ձերբակալելով մեծ քանակությամբ քուրդ մարտիկներ Թուրքիայում, խախտեց 2013 թվականին PKK-ի հետ ձեռքբերած համաձայնագիրը: PKK-ն սպանելով երկու թուրք ոստիկանի և հարձակումների սպառնալիքներով սկսել է Թուրքիայի դեմ փոխադարձ հակազդեցությունների դիմել: Թուրքիայի իշխանությունը հարձակվելով Սիրիայի և Իրաքի քրդերի վրա, աշխատում է թուլացնել տարածաշրջանում դաեշականների դեմ հաջողությամբ պայքարող միակ ուժին:
3-Ամենակարևորն այն է, որ եթե Էրդողանն աշխատի, ինչպես ինքն է ասում՝ Հյուսիսային Սիրիայում «ապահով գոտի» ստեղծել, մեծ հավանականությամբ Թուրքիայի բանակը մեծ կորուստներ է կրելու, որովհետև ստիպված է լինելու պատերազմել ոչ միայն Սիրիայի բանակի հետ, այլև քուրդ զինված ու կազմակերպված, ինչպես նաև ցաք ու ցրիվ ծայրահեղական խմբերի հետ, որոնք տարածված են ամբողջ տարածաշրջանում: Թուրքիայի բանակը հնարավոր է դեմ առ դեմ դուրս գա Սիրիայի դաշնակից ուժերի՝ Իրանի պահակազորային (Փասդարանի) և Լիբանանի «Հեզբոլահ» ուժերի դեմ, որոնք պաշտպանում են Բաշար Ասադի իշխանությունը:
Թուրքիայի նախագահի ձևական պատերազմը ահաբեկչության դեմ աղետաբեր հետևանքներ կարող են ունենալ ամբողջ Թուրքիայի ու հարևան երկրների համար: Եթե Անկարան իրոք ցանկանում է պայքար մղել դաեշականների դեմ, ապա դա պետք է սկսեր ավելի վաղ, ոչ թե պաշտպաներ ու զիներ նրանց։
Անկասկած Թուրքիայի ղեկավարները կհնձեն՝ ինչ ցանել են:
Հարութ Սասունյան
«Կալիֆոռնիա կուրիեր» շաբաթաթերթի խմբագիր
Թարգմանիչ ՝ Արսեն Նազարյան