Հարցազրույց Ղարաբաղյան շարժման առաջնորդներից մեկի՝ նախկինում ՀՀ և ԼՂՀ Գերագույն խորհուրդների պատգամավոր Համլետ Գրիգորյանի հետ

-Պարոն Գրիգորյան, 1994 թ. զինադադարի մասին համաձայնագրի ստորագրումից, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի տևական միջնորդական ջանքերից հետո կանխատեսելի՞ էր ռազմական գործողությունների վերսկսումը ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում:

-Եթե չի կանխատեսվել, նշանակում է մենք ոչ քաղաքականություն ունենք, ոչ էլ արտաքին հետախուզություն: Իհարկե, կանխատեսելի էր: Բայց ովքե՞ր էին կայծակնային պատերազմ հրահրողները. կասեի` նրանք, ովքեր այդ արյունահեղ իրադարձությունները կարողացել են արագ կանգնեցնել` չթողնելով, որ իրականանա Ադրբեջանի անվերապահ պարտությունը, ովքեր 1994 թ. դադարեցրել են պատերազմը, ովքեր կասեցրել են այս քառօրյա պատերազմում մեր Պաշտպանության բանակի հզոր հակահարձակումը: Նույն ձեռագիրն է, ոչինչ չի փոխվել:

1994-ին ինչո՞ւ կանգ առանք Միր Բաշիրի մատույցներում. մենք պիտի հասնեինք մինչև Քուռ` այդ բնական սահմանը, չէ՞ որ յուրաքանչյուր պետության համար բնական սահմանն ամեն ինչ է: Ո՞վ մեզ կանգնեցրեց… Մեր պատմության ընթացքում միշտ մարտերում հաղթել ենք, դիվանագիտության մեջ՝ տանուլ տվել:

-Ինչպիսի՞ն կանվանեիք ներկա փուլը, երբ փաստացի պատերազմ է ընթանում կողմերի միջև, սակայն հրադադար է հայտարարված: Հնարավոր ի՞նչ զարգացումներ եք տեսնում:

- Քառօրյա պատերազմից հետո նույն իրավիճակը պահպանվելու է` լինելու են և՛ կրակոցներ, և՛ հարձակումներ: Մեր հակառակորդը պետք է զգա, որ մենք սպառազինության հարցում չենք զիջում իրեն: Թուրքը հիմա գիտի, որ մեր զինվորները ոգով մի քանի գլուխ բարձր են իր զինվորներից, որ հայ ժողովուրդը պատրաստ է պաշտպանելու իր հայրենիքը: Դա է մեր հզոր զենքը, որը նա չունի, բայց ժամանակակից պատերազմում սպառազինությունն է թելադրում պայմանները: Իհարկե, այդ առումով անցած 25 տարում մենք ևս առաջընթաց ունենք, դարձել ենք ավելի հզոր, քան 94-ին էինք: Թուրքը, սակայն, կռվում է կատարելագործված զենքով` հեռու տարածությունից կամ օդից խոցելով, և դրա դեմ պետք է կռվել համարժեք զենքով:

Այսօրվա թուրքը առաջվանը չէ: Նա կրթություն է ստանում առաջնակարգ բուհերում, տիրապետում է բարձրակարգ, ճշգրիտ կրակող զենքերին: Մենք պետք է այդքանը գիտակցենք` առանց հուզականության:

- Այդքանով հանդերձ, ոսոխը չկարողացավ հասնել իր նպատակին…

- Դրա համար էլ ասում եմ` չպարտվեց: Առաջիկա տարիներին նույնը շարունակվելու է: Փոխվելու է մարտավարությունը, բայց պահպանվելու է նույն քաղաքականությունը: Թուրքերը կհանգստանան այն դեպքում միայն, երբ զգան, որ մենք ուժեղ ենք ռազմական առումով: Ոչ միայն բարոյակամային հատկանիշներով, ոչ միայն մեր զինվորների խիզախությամբ ու մեր ժողովրդի դիմացկունությամբ, այլև սպառազինությամբ: Մենք մեր ունեցածով ուրախանում էինք` այս ունենք, այն ունենք, բայց պիտի հստակ իմանայինք, թե հակառակորդը ինչ ունի: Ընդհանրապես, չպետք է անտեսել թշնամու ուժը, պետք է կարողանալ ճիշտ գնահատել:

-Կա տեսակետ, որ եթե Ռուսաստանը ցանկանա, կարող է Ղարաբաղյան հիմնախնդրին լուծում տալ: Ի՞նչ եք կարծում, լուծման բանալին Մոսկվայո՞ւմ է, Վաշինգտոնո՞ւմ, Անկարայո՞ւմ:

- Հաճախ եմ ինքս ինձ հարցնում` որպես Ղարաբաղյան շարժման ականատեսներից մեկն առաջին օրից մինչ այսօր, թե ինչու 88-ին ժողովրդի բարձրացրած «Միացում» կարգախոսը փոխեցինք անկախությամբ: Ի՞նչ տվեց դա մեզ, և եթե միանայինք` ի՞նչ կտար: Մենք ի՞նչ քաղաքական պահանջ ունենք որպես հակամարտող կողմ` բանակցություններին մասնակցելու իրավունք, Արցախի անկախության ճանաչում… Արդեն քառորդ դար է` ոչ մի կարգախոս չի իրականացվում: ԵԱՀԿ-ն և միջազգային մյուս կազմակերպություններն ընդամենը դիտորդներ են, որպեսզի քաղաքականություն կերտող ճարտարապետներին ճիշտ տեղեկատվություն տան, թե ինչ է կատարվում այս տարածաշրջանում: Դրանք դեկորատիվ կառույցներ են, որոնք նպաստում են գերտերությունների շահերին:

Մենք պետք է մեր գերխնդրի իրականացմանը հետամուտ լինենք, այն, ինչ ընդունել էինք 88-ին` «Միացում»-ը: Ո՞վ է մեզ շեղել այս ճանապարհից: Ի՞նչ է նշանակում` մի տարածքում նույն ազգը ապրի երկու տարբեր պետություններում: Գուցե դրանում դեր է խաղացել «Բաժանիր, որ տիրես» կարգախոսով քաղաքականությո՞ւնը:

Ղարաբաղի ճակատագրի հարցում հնարավոր չի լինելու նոր կարգախոս մտցնել և պետք էլ չէ, դրա կարիքը չկա: Կրկնում եմ՝ պետք է աշխարհին ներկայացնել գերխնդիրը՝ միացումը:

-Համաձա՞յն եք այն մտքին, որ ապրիլի 2-ից հետո մենք հայտնվել ենք նոր իրականության մեջ, ուստի պետք է մեր երկրում փոխվեն քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական, բարոյակրթական հայեցակարգերը: Այսինքն` մենք պետք է ունենանք միասնականության թարմացված համակարգ, որպեսզի ավելի ուժեղ լինենք:

- Միասնականությունն ազգի անպարտելիության գրավականն է, և սա այլընտրանք չունի: Բայց մեր ներքին կյանքի մեջ բարելավումներ, անշուշտ, պետք են: Խոսքը վերաբերում է երկրում ավելի ժողովրդավարության, ներքին քաղաքական հանդուրժողականության, օրենքի գերակայության և սոցիալական արդարության ապահովմանը: Պատերազմին նախապատրաստվելը միայն զենք կուտակելով չի տեղի ունենում, անհրաժեշտ է նոր, ավելի բարձր աստիճանի բերել կրթական համակարգը, տնտեսությունը զարգացնել ունեցած ռեսուրսների լիարժեք օգտագործմամբ, նոր հնարավորություններ որոնել, գտնել, կիրառել… Այդ գործընթացում շատ անելիք ունի նաև հայկական սփյուռքը, որի ներուժը ամբողջական, նպատակասլաց չի օգտագործվում: Եվ ամենակարևորը` մեզանից ամեն մեկը պիտի գտնվի իր տեղում և ունենա պատասխանատվության ի՛ր բաժինը: Կադրերի ճիշտ տեղաբաշխումը բոլոր հաջողությունների բանալին է:

-Հայ զինվորը մեր անվտանգության միակ երաշխիքն է. համարում եք դա ռազմահայրենասիրական ճիշտ դաստիարակության արդյունք, թե՞ դա գենետիկորեն է փոխանցված:

-Թե՛ Ղարաբաղյան նախորդ պատերազմի, և թե՛ քառօրյա այս պատերազմի ընթացքում մենք համոզվել ենք, որ հայ զինվորից բացի ուրիշ ոչ ոք չի կարող հուսալիորեն պաշտպանել մեզ: Այս 25 տարվա ընթացքում մեր մղած տարբեր մարտերում ծնվեցին նոր Բաղրամյաններ, Բաբաջանյաններ, Նելսոն Ստեփանյաններ, Հունան Ավետիսյաններ… Պիտի պաշտենք ու աջակցենք հայ զորականին, ավելի կարևորենք նրա դերը մեր ժողովրդի կյանքում: Իսկ ո՞վ է հայ մարտիկը` նա մեր զավակն է, եղբայրը, ընկերը, հարևանը… Ասել է թե` մենք բոլորս միասին Հայոց բանակի զինվոր ենք և հենց դրանով ենք անպարտելի: Անկասկած, ռազմահայրենասիրական դաստիարակությունը շոշափելի ազդեցություն ունի անձի ձևավորման վրա, և այս առումով պատշաճը պիտի հատուցել մեր ուսուցիչներին, ովքեր կրթելուց զատ` նաև երկրին պիտանի քաղաքացիներ են դաստիարակում կրթօջախներում: Եվ սա նաև ճակատագիր է, որ ինքներս ենք ընտրել համազգային պայքարով. պետք է տեր կանգնենք մեր ճակատագրին:

Հարցազրույցը վարեց Սվետլանա Խաչատրյանը

Աղբյուրը՝ artsakhpress.am