ՀԱՅԱՍՏԱՆ 1918 (Մաս 1) ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ ՀՏԴ 941 /479.25/ ԳՍՊ 63.3 /2Հ ՏՄՈՂՏԵՐ ԴԱՐՈՒՆ Պ 505

02 Ապրիլի 2024

Գիրքը տպագրության է երաշխավորել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության ինստիտուտի Հայաստանի ազգային ներկայացուցչության ռազմա-գիտական խորհուրդը։ Խմբագիր՝ Հասմիկ Պետրոսյան Պետրոսյան Վլադիմիր Պ 505 Հայաստան. 1918 թվական- Եր. 2013, 316 էջ + 8 էջ ներդիր: Գիրքը նվիրված է 1918 թ. տեղի ունեցած մի շարք կարեւոր իրադար- ձություններին։ Բացահայտվում են Էրզրումը, Սարիղամիշը, Կարսը եւ Ալեք- սանդրապոլը թուրքերին հանձնելու պատճառները։ Ցույց է տրվում, թե ինչի շնորհիվ են հայկական զորաջոկատները հաղթանակ տարել Սարդարապատի, Ղարաքիլիսայի եւ Ապարանի հերոսամարտերում։ Վերլուծվում են Տրապիզոնի եւ Բաթումի բանակցությունների ընթացքը, ինչպես նաեւ կ. Պոլիս մեկնած հայկական պատվիրակության գործունեությունը։ Պարզաբանվում Հայաստանից Ժողովրդական հերոս Անդրանիկ Օզանյանի հեռանալը: Քննարկվում են «Թուրքա- հայաստանի մասին» Սովետական Ռուսաստանի ժողկոմսովետի դեկրետի եւ Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագրի հետ առնչվող խնդիրները։ ISB978-99930-4-836-7 © Պետրոսյան Վլադիմիր, 2014 ԳՄՊ63./2Հ/  Նվիրում եմ 1918 թ. մայիսին Ապարանի ճակատամարտի իմ հայրենակից հերոսների հիշատակին ԵՐԿՈՒ ԽՈՍՔ  Յուրաքանչյուր ժողովուրդ դարերի փորձով համոզվել է «յոթը չա- փիր, մեկը կտրիր» իմաստության մեջ։ Մենք, հայերս էլ, պատմության հազարամյա քառուղիներով անցնելիս, բազմիցս համոզվել ենք այդ իմաստուն խորհրդի մեջ։ Բայց երբ ժողովրդին առաջնորդելու պատիվը պատահական հան- գամանքների բերումով վիճակվել է բախտախնդիր մեկին, ապա նրա անխոհեմ քայլերը ժողովրդին բերել են բազում դժբախտություններ։ Մեր ժողովրդի պատմության մեջ քիչ չեն եղել այդպիսի անձինք, որոնց անխոհեմ գործունեության հետեւանքների վերացման համար պա- հանջվել են հսկայական ջանքեր ու տեւական ժամանակ։ Սույն աշխատության մեջ հենց այդպիսի անձանց գործունեությունը վերլուծելու միջոցով փորձել եմ բացահայտել նրանց թույլ տված սխալ- ների արդյունքով առաջացած դժվարությունների ու ողբերգական իրա- դարձությունների հետեւանքները եւ դրանք հաղթահարելու համար գոր- ծադրված ջանքերը։ Այդ անձանց գրվածքներից ու հուշերից մտածված կերպով բերել եմ բազմաթիվ մեջբերումներ. որոնք ասվել ու գրվել են մեզ հետաքրքրող իրադարձություններից տարիներ անց: Ծանոթանալով դրանց. կարծում եմ, որ ընթերցողը կհամոզվի, թե այդ անձինք հետին թվով ոչ միայն իրենց վրայից փորձել են մեղքն ու րիշի վրա բարդել, այլեւ ընդունել խելացի մարդու կեցվածք: Երեւի մեզա- է նից 3000 տարի առաջ ապրած Հոմերոսը հենց այսպիսի դեպքի համար է ասել.

«Հիմարն իմանում է միայն այն, ինչ կատարվել է»: Ենթադրում եմ, որ իմ ընդդիմախոսներից ոմանք աղմուկ կբարձրաց-  նեն իրենց համար կուռք դարձրած անձանց հասցեին Հոմերոսի խոս- քը վերագրելու համար։ Բայց խորհուրդ կտայի աղմկելուց առաջ հիշել, թե իրենց կուռքերի գործունեության արդյունքով հայ ժողովուրդն ինչ դժբախտությունների մեջ է հայտնվել: անցյալի նկատմամբ։ Եվ դա բնական է, քանի որ բնական է նաեւ մար- Առհասարակ մեր հանրության մոտ չի թուլանում հետաքրքրությունն դու ձգտումը՝ իմաստավորել իր անցած պատմությունը, այնտեղ գտնել այսօրվա շատ կնճռոտ հարցերի պատասխանը։ Այս հետաքրքրության հետ միասին, ասեմ նաեւ, որ այսօր մեր ան ցած պատմական ճանապարհի շատ պրոբլեմներ հաճախ քննարկվում են սեւացնելով կամ էլ վարդագույն ներկայացնելով: Բայց մենք չպետք է մոռանանք, որ անցյալն ապրում է ներկա ժամա- նակում, եւ դա պատմական պրոցեսի օրինաչափությունն է։ Չմոռանանք, որ ներկա ժամանակը նաեւ անցյալի կենդանի թանգա- րանն է, անցյալի քայլող տարեգրությունը։ Չմոռանանք նաեւ, որ պատմությունը ոչ միայն վերադառնալու, կրկնվելու, այլեւ պատժելու հատկություն ունի։ Վերջապես պետք է հիշենք, որ պատմությունը ոչ ոքի չի պատկանում որպես մասնավոր սեփականություն։ Այժմ մեր քաղաքացիները (բոլորս՝ բանվոր, գյուղացի ու մտավորա- կան) այսօր ծագած բազում հոգսերի ծանրությունն են կրում։ Եվ բնական է ձգտումը՝ պարզել դրանց պատճառը: Իսկ դա հնարավոր է միայն դրանց եւ անցած երեւույթների միջեւ եղած կապն ու բնույթը պարզելու միջոցով: Այստեղից էլ, բնականաբար, հարց է առաջանում, ինչու այդ երեւույթ- ներն առաջ եկան, ինչ հետեւանքների կարող են դրանք հասցնել: Այդ երեւույթները հասկանալու գործում, իմ գնահատմամբ, իրենց ու րույն տեղն ունեն նաեւ 1918 թվականին տեղի ունեցած իրադարձությունները։ Դրանք իրենց նշանակությամբ շարունակում են մնալ համընդհանուր ուշադրության կենտրոնում։ 95 տարի առաջ տեղի ունեցած իրադար- ձություններին ծանոթանալը հնարավորություն է ընձեռում դրանից հետո եկած ժամանակի իմաստավորման համար։ Այդ համոզմունքով էլ՝ ես փորձել եմ հրապարակի վրա եղած նյութե- րի եւ փաստաթղթերի միջոցով անդրադառնալ 1918 թվականի բախտորոշ իրադարձությունների միայն մի քանի խնդիրներին: թ. լույս տեսած «Հայաստան. 1919-1922 թվականներ» երկու հատորները։ Սույն աշխատության փաստացի շարունակությունը կազմում են 2011 թ. Լույս տեսած «Հայաստան. 1919-1922 թվականներ» երկու հատորները:  «Հայաստան. 1918 թվական» գիրքը (211 էջով) տպագրվել է 2007 թ. եւ արագորեն սպառվել է։ Հաշվի առնելով այդ հանգամանքը եւ նկատի ունենալով բազմաթիվ ընթերցողների ցանկությունը, այժմ նպատակա- հարմար եմ համարել գիրքը երկրորդ անգամ, հրատարակել ավելի մեծ ծավալով, գիտական շրջանառության մեջ դնելով նոր փաստեր ու վկա- յություններ: «Հայաստան. 1918 թվական» գրքի երկրորդ հրատարակությունն իրականացվում է իմ ապարանցի հայրենակիցների նախաձեռնությամբ եւ «Մուսա լեռ Տպագրատուն» ՍՊԸ գլխավոր տնօրեն Ռուբեն Հարութ- յունյանի աջակցությամբ, ինչի համար հայտնում եմ իմ երախտագի- տությունը։ ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ Շարունակելի․․․

ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ