ԴԵՄՈԿՐԱՏԻԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՎԱՅՐՈՒՄ (Մաս 1) ՌԻՉԱՐԴ ՎՈԼՖ

26 Մարտի 2024

 Կապիտալիստական համակարգը մյուս համակարգերի նման ունի իր թույլ և ուժեղ կողմերը: Այս հարցին քննադատաբար կարելի է մոտենալ և տեսնել դրա ուժեղ կողմերը շատ քիչ քանակությամբ մարդկանց իսկ թույլ և բացասկան կողմերը մեծ քանակությամբ մասսաների ու ժողովրդների համար է: Մենք գտնվում ենք անցումային մի րջանում և հույսով ենք հայ ընթերցողն էլ իր բաժինը ունենա այդ պրոցեսում:  Բանվորը իր արտացոլումն է տեսնում այն աշխատանքում, որ ինքը կատարում է և իր աշխատանքի արդյունքով որպես մարդ իր տեղն է գտնում: Իդեալական մի հասարակությունում այլևս կարիք չկա, որ մարդը իր աշխատուժը վաճառի և իր աշխատանքի արդյունքը իրեն չպատկանի այլ ուրիշ մի անձնավորության:  Ռիչարդ Վոլֆը այն կարծիքին է, որ արևելյան բլոկի երկրների փլուզման փոխարեն կարող էր զարգացման պրոցես տեղի ունենար եթե իշխող համակարգերը պետական կապիտալիզմի փոխերեն լիներ սոցիալիստական: Այդ դեպքում 1980 թվականների ճգնաժամի ժամանակ աշխատուժերը ոչ թե դիտորդի դեր կը կատարեի այլ կը կանխեին այդ փլուզումը: Այս տեսանկյունից աշխատուժին կհաջողվեր լայն մասսաների համակրությունը ձեռք բերել համակրգի զարգացման համար և ոչ թե դրա վերադարձմանը դեպի մասնավոր սեփականություն:  Նախաբան  Տնտեսական խնդիրների և ճգնաժամերի հեղեղը, որոնք զուգորդվում են  անարդյունավետ քաղաքական արձագանքներով, ժամանակակից հասարակություններին ներքաշել է աճող քաոսի հորձանուտի մեջ և կրկին մեր ժամանակի գերիշխող տնտեսական համակարգը, այն է՝ կապիտալիզմը, ենթարկվել է քննադատության և ընդդիմության: Համաշխարհային կապիտալիստական համակարգի՝ ամենուրեք մարդկանց մեծամասնության կարիքները բավարարելու անկարողությունը հանգեցրել է համաշխարհային շարժումների առաջացմանն ու ինտեգրմանը, որոնք ներկայումս այլընտրանքներ են փնտրում կապիտալիստական համակարգի համար: Չնայած դրան, կապիտալիստական համակարգին այլընտրանք փնտրողների համար անցյալ դարում տարածված հակակապիտալիստական տարբերակները, այսինքն՝ պետական սոցիալիզմի և կոմունիզմի տարբեր ձևերը 20-րդ դարում, այլևս հարմար կամ ոգեշնչող մոդել չեն համարվում: Ժողովուրդը փնտրում են նոր լուծում, նոր բուժում կապիտալիստական համակարգի անարդարությունների, վատնումների և բռնի փլուզումների համար, և այս գիրքն առաջարկում է այդ բուժումներից մեկն: Աշխատողների ինքնակառավարվող ձեռնարկությունների գաղափարն այս գրքում հիմնված է այս հին գաղափարի նոր տարբերակի վրա, որտեղ ասվում է ամենաարդյունավետ արտադրությունը գալիս է այն խմբերից, որոնք նախագծում և կատարում են ընդհանուր աշխատանքը հավաքականորեն և ժողովրդավարական ճանապարհով:  Կապիտալիստական համակարգի վերլուծության ժամանակ ես օգտագործել եմ արտադրության, ավելցուկի գրավման և բաշխման տեսությունը, այսինքն՝ Կարլ Մարքսի դասակարգային վերլուծությունը, որպեսզի ցույց տամ համակարգի թերությունները և բացահայտեմ, թե ինչպես է աշխատողների ինքնակառավարվող ձեռնարկությունները հսկում այդ թերությունները արտադրության, գրավման և ավելցուկի բաշխման տեսակետից: Միևնույն ժամանակ, այն, ինչ դուք կարդում եք այստեղ մի գիրք է,  որի քաղաքական նպատակն է ներառել բանվորական ինքնակազմակերպվող ձեռնարկությունների ընդլայնումը սոցիալական վերափոխմանն ու առաջընթացին միտված ծրագրերում։ Այստեղ ես չեմ վերլուծելու անցյալի և նոր կոլեկտիվ կամ կոոպերատիվ բիզնես ձեռնարկությունների բազմաթիվ օրինակների։ Դրանց կապակցությամբ գոյություն ունեն բազմաթիվ հարուստ աղբյուրներ։ Համեմատության համար այս գիրքը վերլուծում է բանվորների ինքնակառավարման ձեռնարկությունները կապիտալիստական համակարգի հետ կապված և պաշտպանում է այդ ձեռնարկությունները որպես արտադրությունը կազմակերպելու զարգացած միջոց:  Վերջին հինգ տարում, այսինքն՝ 2007 թվականից ի վեր, Ամերիկյան Միացյալ Նահանգները կրել է ամենածանր տնտեսական ճգնաժամը 1930-ականների «մեծ դեպրեսիայից» ի վեր, որը, ըստ մարդկանց մեծամասնության կարծիքի վերջ չունի։ Տասնյակ միլիոնավոր մարդ մնացել է անգործ երկար ժամանակով։ Բազմաթիվ անօթևաններ և նրանք, որոնց բանակարանները բանկերը բռնագրավել են վարկերի վճարում չկարողանալու պատճառով, ապրում են բազմաթիվ դատարկ տների կողքին։ Զուգահեռաբար նվազում են աշխատողների աշխատավարձերն ու նպաստները, բայց ավելանում են ձեռնարկությունները։ Մինչ այս իրավիճակում միլիոնավոր մարդիկ անխուսափելիորեն դիմում են տեղական, նահանգային և կենտրոնական կառավարություններին ավելի շատ կարիքների և պահանջների համար, իշխանությունները շարունակաբար կրճատում են պետական սոցիալական և բաօրության ծառայությունները: Այս ճգնաժամը միլիոնավոր մարդկանց հիշեցնում է կապիտալիստական համակարգի անկարողությունը, տնտեսական անկումները կանխելու համակարգի պատմական անկարողությունը և կապիտալիստական համակարգի թույլ, անարդար և դաժան կառավարումը այս տնտեսական անկումները կառավարելու համար։ Տնտեսական խնդիրների և ճգնաժամերի հեղեղը, զուգորդված անարդյունավետ քաղաքական արձագանքներով, ժամանակակից հասարակությունները ներքաշել է աճող քաոսի հորձանուտի մեջ և կրկին ենթարկել մեր ժամանակի գերիշխող տնտեսական համակարգը, այսինքն կապիտալիզմին քննադատության և ընդդիմության: Համաշխարհային կապիտալիստական համակարգի՝ ամենուրեք մարդկանց մեծամասնության կարիքները բավարարելու անկարողությունը հանգեցրել է համաշխարհային շարժումների առաջացմանն ու ինտեգրմանը, որոնք ներկայումս այլընտրանքներ են փնտրում կապիտալիստական համակարգին: Չնայած դրան, կապիտալիստական համակարգին այլընտրանք փնտրողների համար անցյալ դարում տարածված հակակապիտալիստական տարբերակները, այսինքն՝ 20-րդ դարում սոցիալիզմի և կոմունիզմի տարբեր ձևերը, մի գուցե այլևս հարմար կամ ոգեշնչող մոդել չեն թվում: Մարդիկ փնտրում են նոր լուծում, նոր վերաբերմունք կապիտալիստական համակարգի անարդարությունների, վատնումների և բռնի փլուզումների համար, և ներկայացվող այս գիրքն այդ բուժումներից մեկն կարող է լինել:  Այս գրքում աշխատողների ինքնակառավարվող ձեռնարկությունների գաղափարը հիմնված է այս հին գաղափարի նոր տարբերակի վրա, որ ամենաարդյունավետ արտադրությունը գալիս է այն խմբերից, որոնք նախագծում և կատարում են ընդհանուր աշխատանքը հավաքականորեն և ժողովրդավարական ճանապարհով: Կապիտալիստական համակարգի վերլուծության ժամանակ ես օգտագործել եմ արտադրության, ավելցուկի գրավման և բաշխման տեսությունը, այսինքն՝ Կարլ Մարքսի դասակարգային վերլուծությունը, որպեսզի ցույց տամ համակարգի թերությունները և ստուգեմ, թե ինչպես է գերիշխում աշխատավորների ինքնորոշումը։ Միևնույն ժամանակ, այն, ինչ դուք կարդում եք, մի գիրք է, որի քաղաքական նպատակն է ներառել բանվորական ինքնակազմակերպվող ձեռնարկությունների ընդլայնումը սոցիալական վերափոխմանն ու առաջընթացին միտված ծրագրերում։ Այստեղ ես չեմ վերանայելու կոլեկտիվ կամ կոոպերատիվ բիզնես ձեռնարկությունների բազմաթիվ անցյալ և վերջին օրինակները։ Այս առումով տեղեկատու աղբյուրները շատ հարուստ են։ Համեմատության համար այս գիրքը վերլուծում է բանվորների ինքնակազմակերպված ձեռնարկությունները կապիտալիստական համակարգի հետ կապված և պաշտպանում է այդ ձեռնարկությունները որպես արտադրությունը կազմակերպելու գերակա միջոց։ Վերջին հինգ տարում, այսինքն՝ 2007 թվականից ի վեր, Արաբական Միացյալ Էմիրությունները կրել է ամենածանր տնտեսական ճգնաժամը 1930-ականների «մեծ դեպրեսիայից» ի վեր, որը, ըստ մարդկանց մեծամասնության, վերջ չունի։ Տասնյակ միլիոնավոր մարդիկ մնում են գործազուրկ, նրանցից շատերը երկար ժամանակով։ Բազմաթիվ անօթևաններ և նրանք, ում տները բանկերը բռնագրավել են հիփոթեքային վարկի վճարում չկարողանալու պատճառով, ապրում են բազմաթիվ դատարկ տների կողքին։ Զուգահեռաբար նվազում են աշխատողների աշխատավարձերն ու նպաստները, բայց ավելանում են ձեռնարկությունները։ Մինչ այս իրավիճակում միլիոնավոր մարդիկ անխուսափելիորեն դիմում են տեղական, նահանգային և կենտրոնական կառավարություններին ավելի շատ կարիքների և պահանջների համար, իշխանությունները շարունակաբար կրճատում են պետական սոցիալական ապահովության ծառայությունները: Այս ճգնաժամը միլիոնավոր մարդկանց հիշեցնում է կապիտալիստական համակարգի անկայունությունը, տնտեսական անկումները կանխելու համակարգի պատմական անկարողությունը և կապիտալիստական համակարգի թույլ, անարդար և դաժան կառավարումը այս տնտեսական անկումները կառավարելու համար։ Շարունակելի ...

ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ