Թուրքիոյ մէջ ընթացող գործընթացները կրնան ծանր ազդեցութիւն ունենալ երկրի բնակչութեան  կարեւոր մէկ  բաղկացուցիչը համարուող քիւրտ ազգաբնակչութեան համար:    Երկրի արեւելեան  հատուածներուն մէջ  սկիզբ  առած  եւ   ցարդ շարունակուող զինուորական գործողութիւնները, սպաննութիւնները, ճնշումները եւ ձերբակալութիւնները  կը յուշեն այն մասին, որ թրքական պետութեան համար այսօր    թիւ մէկ խնդիրը    քրտական հարցն է: Չնայած անոր, որ քաղաքական  գետնի վրայ   քիւրտերու  անունով խօսող  HDP-ն մեծ ճիգեր կ’իրականացնէ իրադրութիւնը քաղաքական  դաշտին մէջ պահելու, երկրի իշխանութիւնները ամէն գնով կը փորձեն  զինուորական բախումներուն  շրջանագիծը պահել բաց  եւ նոյնիսկ քաղաքական միաւորներ քաղել  այդ բախումներուն եւ դէպքերուն ընդմէջէն: 

Պոլսահայ մտաւորական  Էթյէն Մահչուպեան, երբ առիթով մը ըսաւ, թէ Թուրքիոյ մէջ  հայկական հարց գոյութիւն չունի այլ կայ   քրտական հարց  բոլորը մէկ ելան զինք քննադատելու: Ու իրաւամբ կարեւոր է հասկնալ , թէ ինչ տեղի կ’ունենայ այսօր Թուրքիոյ մէջ:  Մէկ բան յստակ է, որ    նոր խորհրդարանի  կազմուելէն ասդին    Թուրքիոյ վարչախումբը  յաւելեալ  զիջումներ կը սպասէ, ոչ թէ     զինեալ պայքար տանող PKK-էն այլ քաղաքական   բեմադաշտին մէջ   ձայն ունեցող  HDP-էն:   Տակաւին երէկ  Տիարպէքիրի մէջ   տեղի ունեցած  ահաբեկչութիւնը, որուն  զոհին ՝   Թահիր Էլչիին արիւնը տակաւին չէ չորցած   կրնայ  յաւելեալ  շահարկումներու    տուն տալ: Արտաքին գործօն,  ռուս- թրքական  նոր  թնճուկ, սուրիական    պատերազմ եւ  քաղաքական  դաշտին մէջ  միահեծան  ուժ դառնալու   ձգտող  AKP -ի  ուժի   փորձառկում: Նման  ահաբեկչական  գոծերուն  պարագային   պետական   խաղատոմսեր ունեցողներուն համար բնաւ ալ կարեւոր չէ իմանալ սպաննութեան  իրական  հասցէն: Կարեւորը  սպաննութեան իբր  հետեւանք սկսելիք գործընթացն է ու առաջին անգամը չէ, որ Թուրքիոյ մէջ «քաղաքական  արիւն» կը հոսի:  

Հոս  պէտք է միով բանիւ հասկնալ, որ քրտական գործօնը կրնայ   աւելի մեծնալ եւ   դառնալ    մեծ խնդրի հիմնական  առանցք: Թուրքիան  կրնայ ցնցուիլ այո, բայց  թրքական հողերու մասնատումին կամ   քրտական պետութիւն մը ստեղծելու մասին ձեւակերպումները   այս հանգրուանին   գործադրուելու  գետին չունին:  Այս  ընդհանուր վիճակին  մէջ  մեզի համար կարեւոր է   նորէն   եւ  սառը աչքով կարդալ դէպքերուն  ենթաթեքստերը: Մենք իբրեւ հայեր ինչ ունինք տալիք քիւրտերուն (եթէ տալիք ունինք): Կարեւոր է նաեւ, որ  տեղի ունեցող դիպաշարին   մէջ իբրեւ վառօդ  եւ հրդեհի  փայտ  զոհ չերթանք: Չչարաշահուի  հայկական  խնդրի   ամէնէն յետին մանրամասնութիւնը:  Իսկ վերադառնալով Էթյէն Մահչուպեանի  մօտեցումին կարելի է ըսել նաեւ, որ   քրտական  հարցի  ծալքերէն  հեռու է հայկական  հարցը:

Այս երկու խնդիրները  պէտք չէ  փոխկակացել: Ճիշդ է, որ գետնի վրայ քիւրտն է, որ զէնք կը բարձրացնէ  առանց  յաճախ  խորհելու, որ  իր զինեալ  պայքարը կրնայ   զինք     հերթական զոհի     կարգավիճակի կրակին  մէջ նետել: Սակայն հայկական հարցի  ընդհանուր էութիւնը եւ այդ խնդրի ճանաչման, իրաւական  եւ հատուցման  տարբեր  երեսակները կրնան նոյնիսկ  հակասութիւն ստեղծել  քրտական  գործօնին հետ:

Այսպիսի  պարագաներու  մեր  ժողովուրդին համար ամէնէն խոցելին ծրագրիր չունենալն է:

Այ՛ո,  մենք քրտական գործօնին դիմաց պատրաստի ծրագիր մը չունինք:

Զբաղած ենք  մտամարզանքներով եւ ցեղասպանութիւնները կանխարգիլելու  մեր «մտատանջութեամբ», գործընթացներ, որոնք վստահ եմ, որ  ամուլ են եւ նոր  ճանապարհ  բանալու հիմքեր չունին:

Յուսալի է, որ մենք գիտակցինք այս բոլորը, որովհետեւ զոհի ու զոհուողի կարգավիճակի մէջ  անգամ մը եւս յայտնուիլը կրնայ  շատ աւելի թանկ արժել մեզի, քան 1915-ի արհաւիրքը:

Ս. Արեան

Աղբյուրը՝ zilkhosk.com