Հանրային խորհրդի ֆինանսատնտեսական և բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, Հայրենական ապրանք արտադրողների միության նախագահ Վազգեն Սաֆարյանը մի քանի անգամ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին բանավոր ու նաև գրավոր ներկայացրել է Հայաստանի ավանդական ճյուղերը վերականգնելու առաջարկներ՝ 12 ուղղություններով՝ մեքենաշինություն, քիմիական արդյունաբերություն, «Նաիրիտ», «Հայէլեկտրո» և այլն գործարաններ։ Սա ընդունվել է ի գիտություն, Վազգեն Սաֆարյանը տպավորություն է ստացել, որ կառավարության ղեկավարն ըմբռնել է հարցի կարևորությունը։ «Առաջինը՝ «Նաիրիտի» մասին, որովհետև այդ գործարանը հնարավորություն ունի վերագործարկվելու, և վերջերս իմացանք, որ կառավարությունն այն դուրս է բերել վաճառքի, և պայմաններից մեկը լինելու է այն, որ հնարավոր գնորդը պետք է ներկայացնի համապատասխան ծրագիր այդ գործարանի վերագործարկման վերաբերյալ»։
Վազգեն Սաֆարյանն ասում է, որ սա ազատ շուկայական տնտեսությունից «դուրս» կարգավորվող գործընթաց պետք է լինի․ երբ պետություն-մասնավոր համագործակցության մոդելն է կիրարկվում։ Ասաց, որ 100 տոկոս բաժնետոմսեր ունեցող պետությունը դրանց մի մասը՝ 45-46 տոկոսը դուրս բերի վաճառքի, և պետությունը՝ ինքը, գումարներ ներդնի և մյուսներին էլ հրավիրի այդ գործարանի վերագործարկման համար ներդրումներ անելու։ Իրացման շուկան էլ Ռուսաստանն է, որտեղ մեկ տոննա կաուչուկը արժե 6000 դոլար, բայց Ռուսաստանն այն ձեռք է բերում տարբեր երկրներից։
Ըստ Վազգեն Սաֆարյանի, ամենակարևորը՝ պետությունը պետք է ընդունի օրենք Հայաստանի արդյունաբերության զարգացման մասին։ Նրա խոսքով՝ տնտեսական քաղաքականությունը տարբեր երկրներ՝ տարբեր ժամանակներում վերանայել են, և՛ Գերմանիայում , և՛ ԱՄն-ում, և՛ Ճապոնիայում ։ Աշխարհում 16 փոքր ու մեծ ճգնաժամերի ժամանակ պետությունը միշտ օգնել է իր տնտեսվարողներին։ Գերմանիան՝ իր մեքենաշինական բրենդին։ Հայտնի է, որ շուկայական տնտեսություններն ինքնակարգավորման մեխանիզմներ չունեն, և դրանց բնորոշ են ճգնաժամերն ու լճացումները։
«Հրապարակի» հարցազրույցը Վազգեն Սաֆարյանի հետ։
- Որովհետև բոլոր սեփականատերերը, որոնք փորձել են գործարկել, այն,, ավելի շատ մտածել են ոչ թե լուրջ ներդրումներ անելու և գործարանն արդիականացնելու, այլ գործարանի եղած ռեսուրն օգտագործելու մասին և իրենց դրած փողը շատ շուտ հետ ստանալու մասին։
- Իսկ հիմա ինչո՞ւ պետք է հակառակը լինի։
- Այ, դրա համար նոր գործիքակազմ պետք է լինի՝ պետություն- մասնավոր, պետությունը պետք է ինքը պահանջատեր լինի, ոչ թե թողնի ինչ-որ մեկը սեփականաշնորհի և ինչ ուզենա՝ անի։ Դա կարող է լինել բաժնետիրական ընկերություն՝ պետության մասնակցությամբ, և այս տարբերակը պետք է կիրառել ոչ միայն «Նաիրիտի», այլև շատ-շատ այլլ գործաանների նկատմամբ։ Երբ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ նոր կառավարություն էր ձևավորվում, նրանք հայտարարում էին, որ մենք պետք է վերանայենք մեր հումքային արդյունաբերության իրավիճակը, և ոչ թե պետք է պարզ հումք արտահանվի,, այլ այն պետք է վերամշակվի, և դա դառնա նաև տեղական արդյունաբերության համար հումք։ Եվ դրա դրա բազայի վրա զարգանան մեր լեռնային արդյունաբերոթյունը, մետալուրգիան և մեքենաշինությունը։ Այն քայլերը, որ հիմա արվում են, բավարար չեն, մենք էլի հումք ենք արտահանում, և պղձի խտանյութի արտահանման ծավալները տարեցտարի ավելանում են։ Եվ կարծում եմ, որ ճիշտ կլինի, եթե պետությունն ընդունի օրենք, որ ինչ-որ ժամանակից հետո՝, ասենք, 2-3 տարի, արգելված լինի պղնձի խտանյութի արտահանումը, որի մեջ պղնձի պարունակությունը լինի ոչ պակաս, քան 90 տոկոսը։ Այս դեպքում հանք շահագործողները կմտածեն ձուլարան կառուցելու մասին։ Բայց ամենակարևորը՝ պետությունը պետք է ընդունի օրենք՝ Հայաստանի արդյունաբերության զարգացման մասին։ Նման օրենք ԱՄՆ-ում ընդունվել է 1933 թվականին, և այդ օրենքով էր, որ ԱՄՆ-ն դարձավ արդյունաբերական երկիր։ Մենք այսպիսի բաներ չենք արել, և հենց դա է պատճառներից մեկը, որ Հայաստանում արդյունաբերությունը դիտվում է որպես երկրորդական ուղղություն։ Կառավարության բարեփոխումների ժամանակ հույս ունեինք, որ կլինի հատուկ մի նախարարություն՝ արդյունաբերության և արտաքին առևտրի։ Աշխարհի բոլոր երկրները՝ Ճապոնիան, Ռուսաստանը և այլն, ունեն նման նախարարություն, բայց մենք՝ ոչ։ «Բարձր տեխնոլոգիաներիը արդյունաբերություն»ը բառակապակացությունը՝ նոր նախարարության մեջ, շատ լավ է, բայց բավարար չէ․ Հայաստանն իր ավանդական ուղղությունները պետք է զարգացնի։ Եթե թվերի լեզվով խոսենք, խորհրդային տարիիներին Հայաստանի արդյունաբերությունն ազգային եկամտի մեջ եղել է 67,5 տոկոս, որում մեքենաշինության բաժինը եղել է 26․4 տոկոս։ Ունենալով հզոր մեքենաշինություն՝ մենք այսօր ոչ մի մետաղահատ հաստոց չենք արտադրում։ Իսկ մեր վիճակում գտնվող երկրի համար դա պարտադիր է։
- Այդ գործարանները պետք է զրոյի՞ց ստեղծվեն։
- Չէ, ինչո՞ւ զրոյից, այդ գործարանները կան։ Եղել են 60-ից ավելի մեքենաշինական գործարաններ, որոնք այսօր գրեթե կանգնած են,։ Ժամանակին 9500 մետաղահատ հաստոց է արտադրվել։ մեզանում։
- Ենթադրում եմ, որ նոր տեխնիկա գնելու անհրաժեշտություն կլինի։
- Հին հաստոցները դեռ կարող են արտադրել մետաղահատ հաստոցներ, և դրանք, հիմնականում, իրացվել կարող են ռուսական շուկայում, որը մեզ համար ամենակարևոր շուկան է։ Ի վերջո, մենք միևնույն արտադրական կուլտուրայի տարածքում ենք։ «Հայէլեկտրոն» ժամանակին 60 հազար տոննա մետաղ էր օգտագործում, Հայաստանում մեկ միլիոն տոննա մետաղ է օգտագործվել։ Այդ հումքն այստեղ մշակվել է, դարձել հաստոցներ, սարքավորումներ և նորից արտահանվել։ Եվ դրանով իսկ ունեցել ենք ոչ թե սպառողական երկրի կարգավիճակ, այլ արտադրող երկրի, քանի որ արտահանման ծավալները գերազանցել են ներմուծման ծավալները։
- Այդ գործարանները մասնավորի ձեռքում են, որոնք փակ բնակարանների նման գնել և չեն գործարկում։ Հիմա հարկադրելո՞ւ եք։
- Չէ, հարկադրելու մեխանիզմը չի գործում, մենք այստեղ էլի առաջարկում ենք մասնավոր-պետություն համագործակցությունը։ Պետությունը պետք է վերականգնի բոլոր այն գործարանները, որոնք քիչ թե շատ պահպանվել են և կարող են աշխատել։ Դրանց տնօրենների հետ պետք է հանդիպել, ուսումնասիրել նրանց առաջարկը, քննարկել պայմանները և այդ ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկել։ Ես այն կարծիքին եմ, որ մենք Ռուսաստանում առնվազն մի 5-6 առևտրային կցորդներն պետք է ունենանանք տարբեր ռեգիոններում, որոնք կզբաղվեին այդ տարածաշրջաններում մեր աչդյունաբերական արտադրանքի պահանջարկն ուսումնասիրելով։ Թե Ուրալում, Ռուսաստանի Հարավում, Հյուսիսում ինչ մեքենասարքավորումներ կարող ենք իրացնել։ Կար ժամանակ, երբ կառավարությունը քննարկում էր, որ պետք է դեսպանների աշխատանքի մեջ կարևոր ուղղություն համարել նաև այն, թե այն երկրներում, որտեղ իրենք դեսպան են աշխատում , ինչքա՞ն է կազմել մեր արտաքին առևտրի մասնաբաժինը։ Եվ նաև դրանով գնահատել իրենց աշխատանքը։
Աղբյուրը՝ hraparak.am
