Մի գուցե վերոհիշյալ տերմինը շատ անգամ ես լսել: Նման պատկերացում մարդու նկատմամբ, ի վերջո պրոֆեսիոնալ ձևով՝ ցինիկ և խիստ հոռետեսական է, սակայն դժբախտաբար կարող է մեծ հավանականությամբ ճիշտ լինել: Սակայն նույնիսկ, եթե փողը այս օրերում ամբողջ կյանքի նպատակն ու բովանդակությունը լինի, այն է, ինչ աշխատում եմ այստեղ քեզ ասել, որ միշտ դա այդպես չի եղել:
Հնարավոր է փողը միշտ կարևոր գործիք լինի, որը մարդկանց օգնել է հասնել իրենց նպատակին, սակայն նպատակն իր մեջ ու իր համար այն մակարդակի, որ այսօր գոյություն ունի՝ չի եղել: Ֆեոդալական համակարգի օրոք մի հողատիրոջ մտքով երբեք չէր անցնում իր պալատը վաճառելու մասին, ինչքան գումար էլ որ իրեն առաջարկեին: Նա այն կարծիքին էր, որ այդ արարքը ոչ բարոյական ու ամոթալի է: Եթե ստիպված լիներ կարիքի բերումով այդ գործը կատարել, իրեն նսեմացած կզգար ու այդ արարքը կնկատեր որպես վատ պարտություն: Այսօր հազվադեպ կարող ես նկատել, որ եթե պալատի, նկարչության, զբոսանավի համար շատ հարմար գին առաջարկեն, մարդիկ չեն վաճառի ու կասեն վաճառելու համար չէ: Փոխանակման արժեքների հաղթահարմամբ՝ փորձարարական արժեքների նկատմամբ նույնպես շուկա ունեցող հասարակությունների վերաճը կամ զարգացումը շուկայական հասարակության ժամանակ պատահեց նաև մի ուրիշ բան՝ փողը միջոցից վերածվեց նպատակի:
Հիմա ժամանակն է հասել, որ քեզ հասարակ լեզվով ու համառոտ բացատրեմ, թէ ինչպես դա պատահեց: Մարդը ստեղծեց շահույթի դրդապատճառը (profit motive): Սակայն արդյո՞ք շահույթի դրդապատճառը միշտ մարդու էության մասը չի կազմել: Ոչ, չի կազմել: Հստակ կարելի է ասել, որ ցանկություններ գոյություն ունեցել են՝ կուտակելու ուժ, ոսկի, գեղարվեստական ստեղծագործողություններ, նորաձևությանը հետևող ընկերներ և հողատարածքներ: Սակայն շահույթն ամբողջովին տարբեր բան է, և ոչ մի կերպ, մինչև վերջերս պատմությունը առաջ տանող գործոն չի եղել:
Եվ հիմա թող ավելի բարդ գաղափարի մասին քեզ հետ խոսեմ: Շահույթի գլուխ բարձրացնելը, որպես խրախուսանք մարդկանց՝ աշխատանք կատարելու համար, մի նոր դեր տալով պարտքին: